________________
: કલ્યાણ : મે : ૧૯૫૮: ૧૬પ : ત્યાં સુધી બંધાતા ભવનું આયુ સર્વથા-પ્રદેશ- અલ્પ હોય છે. જેથી શુભ કમની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ દય કે રદયથી ઉદયમાં આવતું નથી. પરંતુ રસ કાઢી લીધેલી શેલડી જેવી નિરસ હોવાથી અનુભવાતા ભવનું આયુ પૂર્ણ થયા પછી જ અશુભ કહેવાય છે. દેવ-મનુષ્ય અને તિર્યંચાઅવશ્ય ઉદયમાં આવે.
યુને જયેષ્ઠ બંધ અશુભ કહેવાતું નથી. કારણ દરેક કમના સ્થિતિબંધની જ સ્થિતિ કે ત્રણ આયુને ક્રમ અન્ય શુભ પ્રવૃતિઓની ઉત્કૃષ્ટ સંકિલષ્ટ અધ્યવસાયરૂપ અશુદ્ધ કારણે હકીકતથી વિપરીત રીતે છે. બંધાતી હોવાથી શુભ અથવા અશુભ સઘળી કમપ્રકૃતિની (દેવ-મનુષ્ય અને તિર્યંચાયુ
ઘલના પરિણામે થતા આયુબંધમાં તે તે સિવાય) ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ અશુભ કહેવાય છે. આયુ બંધાઈ શકે તેટલા પૂરતા જ સર્વ સંકશુભ કે અશુભ કર્મપ્રકૃતિઓ પિકી છે જે લેશ કે સર્વ વિશુદ્ધ પરિણામ લેવાના હોઈ પ્રકૃતિના બંધમાં જે જે સંકલેશ હેતભત તે ત્રણ આયુ બાંધનારા જીવમાં જે સર્વ હેય તે તે સંકલેશની વૃદ્ધિએ તે તે પ્રકૃતિની સંલિષ્ટ પરિણામવાળા હોય છે તે જ સ્થિતિ વધુ બંધાય, અને સંલેશ ઘટવાથી બંધાતા આયુની સ્થિતિ જઘન્ય બાંધે છે. અને ઓછી બંધાય છે.
જે સર્વ વિશુદ્ધ પરિણામવાળા હોય છે તે
બંધાતા આયુની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટ બાંધે છે. વળી અશુમ પ્રકૃતિના તે રસબંધ અંગે તેમાં રસની હાનિ-વૃદ્ધિ પણ સ્થિતિની હાનિ. પણ તેવી જ રીતે સમજવું, પણ શુમ પ્રકૃતિના વૃદ્ધિએ જ સમજવી. એટલે અલ્પ સ્થિતિબંધે રસબંધ અંગે સ્વયોગ્ય ઉત્કૃષ્ટ સંકિલષ્ટ પરિ. રસબંધ પણ અલ્પ અને દીસ્થિતિબંધ ફરમ
મરૂપે બંધાતી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિમાં રસ અત્યંત બંધ પણ વધુ બંધાય છે. * (ચાલુ)
ચોમાસું હતું. ઘરમાં બહુ જ ચતું હતું, એટલે એક ગરીબ માણસ પોતે છાપરા ઉપર ચડી યુવા કરતે હતે. બિચારાને પગ લપસી ગયો અને છાપરા પરથી રસ્તા પર પડયો. નીચે એક ફક્કડ પુરુષ રસ્તે ચાલ્યો જતો હતો. તેના જ ઉપર-એ બિચારો ઓચિંતો પડે. ફક્કડ પુરુષને સહેજ વાગ્યું ખરું પણ તેથી ય વધારે તે તેનાં કપડાં બગડી ગયાં, ફક્કડથી તે આવું કેમ સહેવાય? તેણે
ન્યાયાધીશ પાસે જઈને ફરીયાદ કરી, ન્યાયાધીશે પેલા કક્કડ પુરુષને કહ્યું. “આ ગરીબ માણસને પણ વાગ્યું જ છે, એને ક્ષમા કર.” ફક્કડે રોફમાં કહ્યું. “આ ન્યાયની કચેરી છે, અહીં હું ધર્મને ઉપદેશ સાંભળવા નથી આવ્યું. મારે તે ન્યાય જોઈએ છે.”
ન્યાયાધીશે ગંભીર મુદ્રા કરી ચૂકાદો લખી આપે. “ગરીબ માણસ ગુન્હેગાર છે તેને સજા થવી જ જોઈએ, માટે હું ફરમાવું છું કે-ફક્કો પોતાના ઘરના છાપરા પરથી નીચે આ ગરીબ માણસ ઉપર પડવું. સંભવ છે કે, ફડનું ઘર બહુ ઉંચું હોવાથી ગરીબ માણસને વધારે લાગી જાય. તેમ થાય તે તેને ફરી ચુકાદો આપવો પડે માટે ફક્કડે સાવચેતીથી પડવું.” (બીજમાંથી)
શ્રી કાકા કાલેલકર
