________________
દા ને શ્વ રી શ્રી ફુલચંદ હરિચ
પ્રવેશ ૧૦ મા
સ્થળ: જગડુશાહને મહેલ
જગડુશાહ-મુનિમજી ! દુષ્કાળ રાહતનું આપણું કામ કેમ ચાલે છે ?
મુનિમ-શેઠજી! ચારે તરફ અનાજના કોઠારો આખા દેશમાં ખુલ્લા મૂકવામાં આવ્યા છે. ક્ષુધા માટે અન્નક્ષેત્રો ઉધાડવામાં આવ્યાં છે. કામ કરી શકનારા માટે રાહતનાં કામેા ખેાલવામાં આવ્યાં છે. આખા દેશમાં દાંડી પીટાવી દેવામાં આવી છે. હવે આપણી ભારત-ભૂમિમાં ભૂખના દુ:ખથી એક પણુ માણસનું મૃત્યુ થાય તેમ નથી.
જગડુશાહ-તમારી વ્યવસ્થામાં કશી ખામી નહિ હોય મુનીમજી ! આમ છતાં આપણા પ્રદેશમાં કેટલાક લેાકેા એવા હશે કે જેમની પાસે પૈસા નહિ હોય છતાં પણ ભેાજનાલયમાં ભાજન માટે નહિ આવે એવા માણસા હાથ માંડવા કરતાં મરી જવાનું વધુ પસંદ કરશે. આવા કુટુાને શેાધીને એમને ઘેર અનાજના કાયળા પહાંચાડી દેજો ! અને દરેક કોથળામાં દશ દશ રૂપીયાની થેલી પણ સાંભળીને મૂકી દેજો ! એટલું તે ખાસ યાદ રાખજો કે, એક પણ માણસ અન્નના અભાવે મરી જવા ન જોઇએ.
મુનિમજી-આપ નિશ્ચિંત રહેશે ! હું... મારી ક્રૂરજ બજાવવામાં જરા પણ ખામી આવવા દઇશ નહિ. સિપાઇ–( આવીને ) શેઠજી ! મહારાજા વિશળદેવ અને સિરાજ આપની મુલાકાત માટે પધારે છે. જગડુશાહ-ખુશીથી પધારે ! હું જાતેજ એમને સત્કાર કરવા આવું છું. ( સામે જઇને ) પધારો સિરાજ ! આ સેવકને શા હુકમ છે? આપે મને સંદેશા મોકલ્યા હોત ! હું પ્રથમથીજ આપની સેવામાં હાજર થાત !
વિશળદેવ-શેઠજી ! તમારા આ અદ્દભૂત સેવાકામાં વિક્ષેપ પાડીને પાપના ભાગી થવા કાણુ તૈયાર થાય ? તમે ઠેક-ઠેકાણે અન્નક્ષેત્રો ખાલીને ભૂખના ત્રાસથી મરવા પડેલી માનવજાતને ઉગારી
જગ ડુ શા હ દાશી મહુવાર
લેવા જે અનુપમ કાય કરી રહ્યા છે, તે માટે અમે તમને અંતઃકરણપૂર્ણાંક અભિનંદન આપીએ છીએ.
જગડુશાહ-જયારે પશુએ મરવા પડયાં હોય, માનવ–જાત પર જયારે કાળચક્ર ફરી રહ્યું હોય, નાનાં બાળકા ભૂખે ટળવળતાં હોય ત્યારે ભરતી માનવતાને જીવાડવા માટે આ લક્ષ્મી કામ ન આવે તે પછી તે કયારે કામ આવવાની હતી ? આપણા દેશબંધુઓને ઉપયાગી ન થાય એવી સમૃધ્ધિ શા કામની? આપણા જ ભાઇએ ભૂખે મરતા હોય ત્યારે આપણે અમન-ચમન ઉડાવતા રહીએ, એ આત્મદ્રોહ નહિ તે ખીજું શું? આજે મને ખરેખર આન થાય છે કે, મારી લક્ષ્મી મારા દેશ-અધુઓને જીવાડવા માટે વપરાય છે. આવાં મારાં ભાગ્ય યાંથી?
વિશળદેવ-શેઠજી ! તમારી આ ભાવના તા અતિ ઉદાત્ત અને અદ્ભુત છે. આ ભાવના જે જનતામાં ફેલાય તે આખુ જગત આજે જ સ્વર્ગ મય અની જાય. શેઠ! અમે તે આપની પાસે એક અગસના કાર્ય માટે આવ્યા છીએ.
જગડુશાહ-ખુશીથી કરમાવા ! આપની આજ્ઞાને અમલ કરવા આ સેવક તૈયાર છે.
સિરાજ-શેઠજી ! હાલના ભયંકર દુષ્કાળની કારમી કત્લેઆમ ગામેગામ ફરી વળી છે. તમારા અનાજના કોઠારામાંથી અમારી પ્રજાને પણ રાહત આપવાની અમારી માગણી છે. જયાં સુધી અમારા કાઠારામાં અનાજનેા સંગ્રહ હતા, ત્યાં સુધી તે અમે જેમ-તેમ કરીને નભાવ્યું, પરંતુ હવે તા અમારા કોઠાર પણ ખાલી થયા છે. અમારી દૃષ્ટિ એક તમારાં તરફ દોડે છે. આશા છે કે, અમને તમે નાઉમેદ નહિ જ કરો.
જગડુશાહ-મહારાજ ! મે કોઠારા તે ચારે તરફ ભરી રાખ્યા છે, પણ તે મારા નથી.
વિશળદેવ-શુ કહે છે. જગડુશાહ ! તે તમારા
નથી તે। કાના છે ?
જગડુશાહ-મુનિમજી ! આપણા કોઠારામાં મૂકેલી તખતીઓની એક નકલ લઇ આવે.
