________________
કલ્યાણ ડીસેમ્બર ૧૯૫૨; : ૪૯ : એ જ હકીકત વસ્તુના નાશને લાગુ છે. એ શ્રદ્ધા કેઈ ત્રિકાળવેત્તા નિર્દોષ પુરૂષના પડે છે. બરફને નાશ એટલે પાણીની વચન પર સ્થિર થાય છે, તો તે સત્યના ઉત્પત્તિ અને પાણીનો નાશ એટલે વરાળની માર્ગે આગળ વધે છે અને એથી વિપરીત ઉત્પત્તિ. વરાળમાંથી મેઘ,મેઘમાંથી નદીઓ, માર્ગે ચઢી જાય છે, તે ફેર પાછી સંસારચક્રનાં નદીઓમાંથી સમુદ્ર અને સમુદ્રમાંથી ફેર અનંત ચકાવામાં જીવને પાડે છે. સંસારમાં બરફ, બરફનું પાણી અને પાણીની વરાળ, એ નિર્દોષ અને ત્રિકાળવેત્તા પુરૂષ કોણ? તેને શોધવું રીતે પદાર્થોના રૂપાંતરનું ચક્ર જગતમાં ચાલ્યા પણ તેટલું જ દુષ્કર છે. છતાં “જે જીવ સાચેજ કરે છે. કિન્તુ કઈ પણ વસ્તુને આત્યંતિક જિજ્ઞાસુ બને છે અને પક્ષપાત રહિત બુદ્ધિથી તેની વિનાશ થતો નથી. આપણું દષ્ટિમર્યાદાથી શોધ કરે છે, તેને આજે પણ ત્રિકાળજ્ઞાની, અતીત થાય છે, ત્યારે આપણે તેને નાશ યથાવક્તા અને પરમ-નિર્દોષ-પુરૂષનાં માનીએ છીએ અને દષ્ટિમર્યાદાની અંદર ઉપ- વચનનાં દર્શન થાય છે અને તેના આધારે સ્થિત થાય છે, ત્યારે આપણે તેને જન્મ સંસારચક્ર અને સંશયચક્રના ચક્રાવામાંથી માનીએ છીએ. વસ્તુતઃ જન્મ પણ નથી અને છુટકારો પામવાના માર્ગને અને ઉપાયને નાશ પણ નથી, કેવળ રૂપાંતર છે.
મેળવે છે અને જન્મ-મરણનાં અનંતચક્રને
અંત પામે છે. કેરા બુદ્ધિવાદને પાયે કેટલે એજ રીતે જન્મ અને કમની પરંપરા ચા છે અને સાચી શ્રદ્ધાવાદને પાયે કેટલી ચાલ્યા જ કરે છે. આપણે માત્ર ગભ અવસ્થા, નક્કર છે, તેને અલ્પાંશે પણ ખ્યાલ આટલા બાલ્ય કે તરૂણ અવસ્થા, વૃદ્ધ કે અંતિમ વાંચનથી સહૃદય મનુષ્યને આવ્યા સિવાય અવસ્થાને જાણીએ છીએ. કિન્તુ ગભરના પ્રથમ રહેશે નહિ. છતાં જેઓ પોતાની અક્કલથી કે શું હોય છે અને મૃત્યુના પછી શું થાય છે, બીજાના અનુકરણથી કેવળ બુદ્ધિવાદના ઉપર એને કાંઈ પણ જાણતા નથી, તેથી તે છે જ જ મદાર બાંધીને પિતાનું જીવનનાવ હંકાયેલ નહિ, એવા ખોટા નિર્ણય ઉપર આવી જાય છે, તેઓ ક્યા સમયે કયા ખડક સાથે છીએ. વસ્તુતઃ ગભ પણ કઈ બીજનું જ રૂપાંતર અથડાઈ પડીને ભાંગીને ભૂકો થઈ જશે, તે છે અને મૃત્યુ પણ કઈ હયાત વસ્તુનું જ કહી શકાતું નથી. કેરો બુદ્ધિવાદ એ આંધળી અવસ્થાંતર છે, છતાં એ કયા બીજનું રૂપ છે અને સાચી શ્રદ્ધાવાદ એ દેખતો છે, દેખતાની તર છે અને મરણ બાદ હયાત વસ્તુનું કેવું પાછળ સે આંધળા નિભય સ્થાને પહોંચી અવસ્થાંતર થાય છે, એ જાણવાનું સાધન શકે છે, આંધળાની પાછળ એક લાખ દેખતા મનુષ્યની બુદ્ધિ પાસે છે નહિ, તેથી તે અનેક પણ ખાડામાં જ પટકાય છે. એ સર્વ-સાધારણ સંશયસાગરના મોજાઓમાં ઝોલાં ખાધા જ નિયમને સૌ સમજતા થાઓ એજ એક કરે છે, વિશાલ બ્રહ્માંડમાં થતાં આ રૂપાંતરને શુભાભિલાષા. જાણવા માટે મનુષ્યની બુદ્ધિ કેટલી પામર આ લેખની મુખ્ય વસ્તુ એક મરાઠી અને શક્તિહીન છે, તેને જ્યારે યથાર્થ લેખના ગુજરાતી અનુવાદના આધારે અહીં ખ્યાલ આવે છે, ત્યારે તેજ બુદ્ધિ શ્રદ્ધાને અંકિત કરી છે, તેમાં જે શાસ્ત્રીય વિરોધ હોય આશ્રય શેધે છે. એનું જ નામ ધમને પાયે તેને સજ્જને સુધારીને વાંચશે એવી વિનંતિ છે.
