________________
: ૫૧૨ : જીવનનાં ઉત્થાનને કાજે;
વાટે આ દેશમાં ઠલવાય રહ્યો છે તે પણ ન બનવા પામે.
માનવશરીર અને મનને જ્યારે પૂરતું કામ નથી મળતું ત્યારે કામ-કાજે સર્જાયેલુ' તે શરીર અને મન નબળા વિચારોને જ આધીન થવા માંડે છે. ભૌતિક સંસ્કૃતિ પણ જો જીવના અંતિમ હેતુ સાધવામાં સહાયભૂત ન બની શકતી હોય તા તેના ત્યાગ કરી દેવામાં જ માનવજાતનું ભલુ છે. કેવળ ઐહિક સુખ-સગવડેા પૂરી પાડનારા ખળ તરીકે તેનું આજે થઇ રહ્યું છે તેવુ બહુમાન કરવુ તે પ્રજા–સમસ્તના આધ્યાત્મિક જીવનમાં લાંચ્છનરૂપ જ ગણાવુ જોઇએ.
આઝાદી પછીના ભારતનુ ચિત્ર પણ જોઇએ તેવા સુ'દર, સાત્ત્વિક, આકર્ષીક અને ચીરંજીવી ર્ગા ધારણુ નથી કરી શકયું, અને તેનું મૂળ કારણુ રાષ્ટ્રના નાયકાની પ્રજાશરીરને સ્થાને ત્રોને ગાઢવવાની થયેલી ભૂલ છે એમ ણા માને છે.
જે મેટા પાયા ઉપર ભૌતિકસ સ્મૃતિએ આજે પ્રગતિ સાધી છે, તે જોતાં તેના તરફ માન જરૂર ઉપજે; પરંતુ તે પ્રગતિમાંથી વિનાશના જે ઝેરી રજકણા જન્મવા માંડયા છે, તે તરફ જોતાં તેની તે પ્રગતિને કયાં નામે એળખવી તે પણ એક સવાલ છે ?
જગત છે જવાંમર્દીનું કમક્ષેત્ર, ત્યાં તે નિષ્કામ ભાવે ઝુઝે તે પરિણામે જીવનની શાશ્વત પ્રતિષ્ઠા સ્થાપતા જાય. વ્યક્તિગત સંબંધો, લાભ-હાનિ, જન્મ-મૃત્યુ, યશ-અપયશની તળે નિજ વ્યક્તિત્વને લુપ્ત થવા દીધા સિવાય જે જીવનની જ શાશ્વત પ્રતિષ્ઠા કાજે સૌંસારમાં છેલ્લે સુધી ઝઝૂમે તેવાં જવાંમો જ આજના જગતને વિનાશની આંધીમાંથી ઉગારી શકશે.
જે જીવનવિનાશક બળો જગતમાં ચેમેર પથરાઇ રહ્યાં છે, તેના સામના કરી શકે તેવાં શક્તિશાળી સ્ત્રી-પુરૂષો આજે માજીદ છે; પરંતુ તેમાંના ઘણા તે વિનાશકાળોમાં પણ સર્જનાત્મકમળોનાં દર્શન કરે છે એટલે જીવનની પાંગરવાની સાનુકૂળતા ધણી દિશાએથી દૂર થતી જાય છે.
જે માનવશક્તિના સČકલ્યાણુના મંગલ-ધ્યેયની પૂર્તિ કાજે સદુપયોગ થવા જોઇએ, તેને બદલે તે જ શક્તિને આજે ભૌતિક સિદ્ધિઓ હાંસલ કરવા માટે જગતના ડાહ્યા અને દૂર દેશી ગણાતા માનવા ઉપયેગ કરી રહ્યા છે અને જનતા પણ તેમને પગલે ચાલી રહી છે.
એટલે આજે એક તરફ ધણા ભૌતિકસંસ્કૃતિવિધાયક માનવેા છે, અને બીજી તરફ થોડાક આધ્યા ભિક્ર સંસ્કૃતિ વિધાયક માનવે છે.
સહુને સનાશમાંથી ઉગારવા હોય તો ભૌતિકસંસ્કૃતિ ઉપર બહુ જલ્દી આધ્યાત્મિક સંસ્કૃતિનું નિયંત્રણ સ્થાપી દેવું જોઇએ. એટલે કે તે સંસ્કૃતિના જે આંધળા ઉપયાગ થઈ રહ્યો છે, તેને યોગ્ય પ્રકારના નીતિ-નિયમા વડે સંયમમાં લાવી શકાય.
તેવી જ રીતે જગતનું સુકાન પણ આધ્યાત્મિક પુરૂષોને હસ્તક સોંપાવું જોઇએ. શાસન ભલે રાજપુરૂષા ચલાવે, પરંતુ પ્રસંગાચિત ધરવણી માટે તે પુરૂષોની જ સલાહ માન્ય રાખવી જોઇએ.
સળગતા સંસારને વેરાન થતા અટકાવવા માટે જીવનનાં અમૃત સિંચવાની જરૂર છે. જીવનનાં તે અમૃત સાત્ત્વિક જીવનકલામાંથી જ જન્મે છે. સાત્ત્વિક જીવનકલાના જન્મ ઉત્કૃષ્ટ પ્રકારના વાતાવરણ સિવાય ન જ સાંભવી શકે.
જે દેશમાં હિમાલય જેવા નગાધિરાજ અને ગંગા જેવી પવિત્ર સરિતા છે. તે દેશની પ્રજાના માનસમાં ઉત્કૃષ્ટ જીવનકળાના નિર્માણની ભાવના ન જાગે તે બીજા દેશ પાસેથી તેની આશા રાખવી તે નકામી જ ને ?
અય ભારતવાસી ! જડતાને ખંખેરી, ચેતનને ઝરા વહાવ–કે જે તારા અંતરતલમાં નિશદિન વહી રહ્યો છે ! સૂર્ય પાસેથી ઝીલી નિષ્કામ ક યાગના મહાપયગામ સસરના તિમિત્રને ધાવાં મેદાને પડે ! સાગરને માઝા મૂકવી પડે પાપ ધોવા માનવજાતનાં તે પહેલાં તુ' જ સાગરહૃદયી બની માનવતાને ઉદ્દાર કર. નીતિનું શાસન સ્થાપ !
