Jaypayad Nimmittashastra

Author(s): Jinvijay
Publisher: Prakrit Bharti Academy

Page 33

जयपाहुउनाम निमित्तशास्त्रम् । [गाथा ५४-५७ क्षराः । के ते गुर्वा(व)क्षरा:? 'ख छ ठ थ फरषा' इत्येते सप्त । आकारेण ईकारेण ऊकारेण च [५० ३ ६, पा० १] संयुक्ता अग्रतो वाऽनन्तरमवस्थितैर्दह्यते(न्ते) परेण । गुर्वा (4)क्ष)राः के ते ? 'घ झ ढधभव हा' इत्येते सप्त ।। ५३ ॥
आलिंगियन्ति हस्सस(स्स)रा हु दीहस्सरा रि(इ)ह दहति ।
पण्हक्खरा उ सबे, संजुत्ता आणुपुबीए ॥ ५४॥ ... आलिंग्यन्ते हस्वस्वराः। के ते ह्रस्वखराः 'अ इ उ ए' ते चत्वारः । के ते आलिजयते (न्ते) 'ख छ ठ थ[प० ३६, पा० २] फर षाः, घ झ ढ ध भ व हा' श्रेयेते द्वितीय-चतुर्थवर्गाक्षराः सप्त । 'घ झ ड(ढ)ध भ व हा'श्चतुर्थवर्गाक्षरा दह्यन्ते चतुर्भिः स्वरैः । के ते चत्वारः 'ओ औ अं अः' । एवं संयुक्ताः आनुपूर्व्या आलिङ्गयन्ते, अभिधूम्यन्ते, दह्यन्ते च ॥५४॥
अमुमेवार्थं गाथान्तरेण प्रतिपादयन्नाह -
अंतरदीहा अभिधूमियंति आलिंग(गि)यंति जे हस्सा। टिट्ट(दिड्ड)दो चरिमसरा, अ(सहावदीहाणुणासीया ॥ ५५ ॥
अन्तरदीय(C) उक्ता 'आ ई 'ऊ' एतेऽभिधूमितसंज्ञा[:] । ह्रस्वा उक्ता 'अइए उ' एते आलिङ्गितसंज्ञाः । [ऐ औ] द्वौ स्वरौ चरिमसंज्ञौ वा अ(आ)मेयौ तौ दहतः । [प०३७, पा. १] 15 स्वभावदीर्घाः 'ऊ ऐ औ' अनुनासिका 'उन्म ण न माः' इत्येते ॥ ५५ ॥
स्वरास्तृ(स्त्रि)धा निरूप्यान्यगाथा(थ)या फलमुच्यते -
आलिंगिया य आलिंगियंति अभिधूमिया य धूमेति । दट्ठा(ड्डा) य दहंति सरा, तेसिं जुत्तं च वरिष(म)च ॥ ५६ ॥
आलिंगितसंज्ञाः, के ते 'अ इ ए ओ' एतैश्चतुर्भिः स्वरैः ये आलिंग्यन्ते । द्वितीय-चतुर्थ" ब[ग]क्षराः उक्ता एव । अभिधूमितसंज्ञानय 'आई ऊ' एतैरभिधूम्यन्ते । प्रथम-तृतीयवर्गाक्षरास्तेऽप्युक्ताः । एवं दग्धसंज्ञा 'उ ऊ अंअ' एते प्रथम-तृतीयवर्गा दहन्ति । एतदप्युक्तम् । 'ओ औ अं अः एते चत्वारस्तैः स्वरैः संयुक्तस्वरा[प०३७, पा०२] प्रथम-तृतीय-चतुर्थवगोक्षरा दहन्ति । इत्येतदुक्तमपि पुनरुक्तम् । 'ऐ औ' एतौ द्वौ स्वरौ प्रथम-तृतीय-पश्चमवर्गा दहन्ति । इत्येतदप्युक्तम् । एतैर्दहनात्मकैयः संयुक्तोऽक्षरस्तं दहन्ति पूर्वाक्षरं वानन्तरमिति संयोगभावे सति ॥५६॥
एवं स्वरामिघात उक्तः । इदानी वर्गाभिघात:बीओ य पढम-तइयं, पढम-तइया य जायदो(जे य दु?) चउत्थं ।
आलिंगियंति वग्गं, चउत्थ पुण पंचमं वग्गं ॥ ५७ ॥ [५० ३८, पा० १] द्वितीयो वर्गः प्रथमवर्ग तृतीयं चालिङ्गयति । तथा प्रथमवर्गस्तृतीयवर्गश्च द्वितीयवर्गमालिङ्गयतः(ति)। तथा प्रथमवर्गस्तृतीयवर्गश्चतुर्थवर्गमालिङ्गयति । तदुक्तम् - प्रथम-तृतीयौ दोविय • द्वितीयद्वयचतुर्थ [इति । चतुर्थवर्गः पश्चममालिङ्गयति । अत्र प्रथमवर्गः पृथिव्यात्मकः । द्वितीयो वाहा(य्वात्मकः । तृतीय उदकात्मकः । चतुर्थ आकासा(शा)त्मकः । पञ्चमः अग्यात्मकः । इत्येवं पञ्चमहा[प० ३८, पा० २ ]भूतात्मकं जगदिति] ॥ ५७ ॥ .
(30)
Jain Education Intemational