________________
ગોચરીના સમયને ધ્યાનમાં રાખતાં એ સમય અનુસાર પોતાનો પણ આહાર-પાણીનો સમય બનાવી લેવો જોઈએ. સાંજે ચૌવિહાર કે તિવિહાર અવશ્ય કરવો જોઈએ. પરંતુ એ બધામાં ગુરુ ભગવંતનો ઉદ્દેશ્ય ન આવે એ વાતનો પૂરેપૂરો ખ્યાલ રાખવો જોઈએ. આવું કરવાથી સાધુ-સંત પધારે તો એમને નિર્દોષ આહાર-પાણી વહોરાવવાનો ઉત્તમ લાભ મળે છે. અને ન પણ પધારે તો શ્રાવકને પ્રાસુક અન્ન-જળ વાપરવાથી લાભ જ છે.
દૃષ્ટાંતઃ એક વાર વિહાર કરતાં અમે વડગાંવ આવ્યા. પ્રત્યેક ઘરમાં અચિત્ત ફૂટ વગેરે જોઈને અમને આશ્ચર્ય થયું. શંકા થવાથી અમે ટ વગેરે ન વહોર્યું. ત્યારે એમણે કહ્યું. “જ્યારે પણ મ.સા. અમારા ગામમાં પધારે છે ત્યારે આખું ગામ નિર્દોષ ગોચરી વહોરાવવાનો લાભ લેવા માટે પોતાના માટે જે પણ ફૂટ વાપરવાના હોય છે તે સચિત્ત નથી વાપરતા અને કાચા પાણીનો પણ ત્યાગ કરે છે. સાથે જ ચૌવિહાર પણ કરીએ છીએ.” પોતાના ઘરમાં પણ આવી વ્યવસ્થા કરવી, એ વિવેકની વાત છે.
૨. સાધુ બિમાર, વૃદ્ધ, બાલ, તપસ્વી હોય અથવા વિહારમાં અવ્યવસ્થા વગેરે વિશિષ્ટ કારણ આવી જવાથી સાધુ ભગવંતને જે વસ્તુની આવશ્યક્તા હોય, ઉપયોગવંત શ્રાવકે એ સમયે એ વાતનો ઉપયોગ રાખવો જોઈએ. અથવા કોઈ મહાત્મા એમને ઉપયોગ (કંઈક બનાવવાનું કહે તો) આપે, તો બહુ ઉત્કૃષ્ટ ભાવથી એમને એ વસ્તુને વહોરાવવી જોઈએ. એમાં પણ લાભ જ છે.
૩. શ્રાવકને સાધુ-સાધ્વીના માતા-પિતા કહેવામાં આવે છે. એમની સંયમ આરાધનાનું ધ્યાન રાખવું એ શ્રાવકની ફરજ છે. ન તો એમના સંયમને શિથિલ બનવા દે, ન તો સંયમને મુરઝાવા દે. પરંતુ જે રીતે સાધુ વધારેમાં વધારે સંયમી બની રહે, એ રીતે એમને સંયમના ઉપકરણાદિની અનુકૂળતા કરી આપવાનું વિધાન છે.
૪. સ્થાપના કુલઃ ઉદાર વૃત્તિવાળા અને વિશાળ પરિવારવાળા ઘરે સાધુ ભગવંતોને જે વસ્તુ જ્યારે પણ જોઈએ ત્યારે મળી જાય. જયાં ચાર-પાંચ વાર જવા છતાં પણ શ્રાવક મનમાં અભાવ ન લાવીને ભાવપૂર્વક વહોરાવતાં રહે, એવા ઘરોને સ્થાપના કુલ કહે છે. જો કે સાધુ ભગવંત આચાર્યાદિના માટે કે વિશિષ્ટ કારણથી જ આવા ઘરેથી ગોચરી લાવે છે.
૫. જે ઘર ઉપાશ્રયની નજીક છે તેમજ જે ગામથી સાધુ-સાધ્વી ભગવંતોનો વિહાર વધારે થાય છે એમણે વિશેષ ઉત્સાહ તેમજ વિવેક રાખવો જોઈએ. એમના માટે બધા પ્રકારના સુકૃતો કરતા સુપાત્ર દાનનો લાભ વિશેષ બની જાય છે. ક્યાંક ઘર ઓછા હોય કે પોતાનું ઘર નજીક હોય તો શ્રાવકને ઉત્કૃષ્ટ ભાવથી જ લાભ લેવો જોઈએ. પરંતુ મનમાં દુર્ભાવ નહી કરવો જોઈએ. સાધુસંતોને શાતા મલવાથી એમના અંતરના આશિષ પ્રાપ્ત થાય છે.
૬. જયારે પણ મહાત્મા આંગણામાં પધારે તે સમયે અતિ આનંદિત થઈને એમને પધારવાનું આમંત્રણ આપવું જોઈએ. ઘરના બધા સદસ્યોએ ઉભા થઈને એમનો વિનય કરવો જોઈએ. પરંતુ
