________________
૨૦
[ પરમપદનાં સાધને કે “આ જગતમાં આત્મા નામની કઈ વસ્તુ નથી. માટે હે આચાર્ય ! તું મારે આજ્ઞાંકિત માંડલિક બનીને સંસારના સર્વ ભોગ ભેગવ તથા ધર્મ અને આત્માની આ વ્યર્થ કડાકૂટ છોડી દે
આ સાંભળી શ્રી કેશીગણધરે કહ્યું કે “હે રાજન! તારી વાત પરથી જણાય છે કે તે આત્માને નિર્ણય કરવા માટે પ્રયત્ન કર્યા છે, પરંતુ તે પ્રયત્ન જોઈ એ તે પ્રકારના ન હતા. વધારે સ્પષ્ટ કહું એ પ્રયત્ન પાંગળા હતા, એટલે તેનું જે પરિણામ આવવું જોઈએ તે આવ્યું નહિ. જે વસ્તુને જે સ્વભાવ હોય તેની તપાસ તે રીતે જ કરવી જોઈએ. દાખલા તરીકે પવન આંખ વડે જોઈ શકાતું નથી, તેથી કઈ એમ કહે કે આ જગતમાં પવન જેવી કઈ વસ્તુ નથી, તે એ કહેનારનું કથન વ્યાજબી માની શકાય નહિ. તે પ્રમાણે આત્મા અરૂપી હેવાથી નજરે દેખી શકાતું નથી, તેથી એમ કહેવું કે “આત્મા નામની વસ્તુ નથી” એ તદ્દન ગેરવ્યાજબી છે. જેમ આંખ સિવાય સ્પર્શેન્દ્રિયને અનુભવથી પવન હોવાનું નક્કી કરી શકાય છે, તેમ મનથી અને અનુમાનથી આત્મા હેવાનું સિદ્ધ કરી શકાય છે.
હે રાજન ! તેં કહ્યું કે “મારા પ્રત્યે અતિ સ્નેહ દર્શાવનાર માતાપિતા બેમાંથી કેઈ પણ મને કહેવા આવ્યું નહિ કે સ્વર્ગ આવું છે અને નરક આવું છે, તેથી મેં નિશ્ચય કર્યો કે સ્વર્ગ અને નરકની વાત જૂઠી છે.” પરંતુ
