________________
[ પરમપદનાં સાધના
પરમપદની પ્રાપ્તિ માટે ઉત્સાહ પ્રકટી શકે નહિ, એટલે અહીં તેનું નિરસન કરવું ચેાગ્ય માન્યું છે.
૨૮
એક મત એમ માને છે કે ‘ ચત્ સત્ તત્ ક્ષનિમ્’ જે સત્ છે, તે ક્ષણિક છે; અને આત્મા સત્ છે, એટલે તે પણ ક્ષણિક છે. એની સામીતીમાં તે જણાવે છે કે ‘આત્મા ક્ષણે ક્ષણે જુદાં જ્ઞાનરૂપે જણાય છે. જો તે ક્ષણિક ન હાય તા આવું કેમ બને ?' પરંતુ આ માન્યતા ભ્રમપૂર્ણ છે. પ્રથમ તે તેણે સત્ની જે વ્યાખ્યા કરી છે, તે જ ઠીક નથી. સત્ માત્ર ક્ષણિક નથી, પણ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્યથી યુક્ત છે, એટલે કે તેમાં ઊત્પત્તિ, વિનાશ અને ધ્રુવપણું એ ત્રણે સ્થિતિ જોવામાં આવે છે. દાખલા તરીકે સેાનાની વીંટીએ ભગાવીને કોઈ એ કુંડલ કરાવ્યાં તે એમાં કુંડલરૂપ પર્યાયની ઉત્પત્તિ થઈ, વીટીરૂપ પર્યાયના વિનાશ થયે। અને તેમાં જે સાનું હતું તે ધ્રુવ એટલે કાયમ રહ્યુ. એ કુંડલ ભાંગીને કકણરૂપ પર્યાયની ઉત્પત્તિ થાય, કુંડલરૂપ પર્યાયના વિનાશ થાય અને તેમાં દ્રવ્ય રૂપ સાનુ કાયમ રહે. તે જ રીતે આત્મા ક્ષણે ક્ષણે જુદા જ્ઞાનપર્યાયવાળા ભલે જણાય પણ તેનું જે ચેતનમય મૂળ સ્વરૂપ છે, એ કાયમ રહે છે; માટે તે એકાંતે ક્ષણિક નથી.
જો આત્માને ક્ષણિક માનીએ તે દોષ કરે એક આમા અને તેનુ ફળ ભેગવે ખીન્ને આત્મા, એવી સ્થિતિ ઉત્પન્ન થાય. વળી વર્તમાન કાલે આત્માને સુખદુ:ખનુ જે સ ંવેદન થાય છે, તે શેના લીધે થાય છે? તેના સ્પષ્ટ
