________________
[ પરમપદનાં સાધનો દ્વાર કે છિદ્ર ન હોવા છતાં તેમાંથી આવ-જા કરી શકે છે. વળી ધ્વનિ પણ ભીંતો, વૃક્ષ તથા પહાડ વગેરે ભેદીને લોકના એક છેડાથી બીજા છેડા સુધી પહોંચી જાય છે, તે અરૂપી આત્મા ગમે તેવી વસ્તુઓને વીધીને આરપાર નીકળી જાય તેમાં આશ્ચર્ય શું?
હે રાજન! તે એમ જણાવ્યું કે પંચ ભૂતના મળવાથી બોલવા-ચાલવા-ખાવા-પીવા વગેરેની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે અને જગને સર્વ વ્યવહારે ચાલે છે, માટે આત્મા માનવાની જરૂર નથી,” તે પણ ગ્ય નથી, કારણ કે પંચભૂતના સંગ માત્રથી જ બલવા-ચાલવા વગેરેને વ્યવહાર થતો હોય તો યંત્રનાં પૈડાંની માફક તે હાલ હાલ જ કરે (કે પ્રામેફેનની ચૂડી માફક તે બેલ બેલ જ કરે) પરંતુ અમુક વખતે જ ચાલવું ને અમુક રીતે જ ચાલવું, અમુક વખતે જ બેસવું ને અમુક રીતે જ બેલવું, અમુક કાળે જ ખાવું ને અમુક રીતે જ ખાવું તથા અમુક કાળે જ પીવું ને અમુક રીતે જ પીવું વગેરે વ્યવસ્થિત
વ્યવહાર સંભવે નહિ. એટલે વ્યવસ્થિત વ્યવહાર માટે પંચભૂતની શક્તિ ઉપરાંત સચેતન નિયંતાની જરૂર પડે છે અને તે જ આત્મા છે.
હે રાજન ! આ રીતે આત્મા સિદ્ધ છે, એટલે જ તેના ઉદ્ધાર માટે, તેનાં કલ્યાણ માટે હું ધર્મનું આરાધન કરું છું. પરમપદ પામવા માટે એના સિવાય અન્ય કઈ માર્ગ નથી, અન્ય કોઈ ઉપાય નથી, અન્ય કોઈ સાધન
