________________
જ ૬
[ પરમપદનાં સાધન છે, તેમાં કેઈ વિવાદ નથી. આ કારણે જ તેને ઉત્કૃષ્ટ મંગલ કહેવામાં આવ્યું છે. જેમ કે
धम्मो मंगलमुकिदै अहिंसा संजमो तवो। - देवा वि तं नमसंति जस्स धम्मे सया मणा ।।
અહિંસા, સંયમ અને તપ રૂપી ધર્મ ઉત્કૃષ્ટ મંગલ છે. જેનું મન હમેશાં આવા ધર્મમાં વસ્યું છે, તેને દેવે પણ નમસ્કાર કરે છે.”
૯-બે સાધન
જ્ઞાન અને ક્રિયા એ પરમપદની પ્રાપ્તિનાં બે સાધન છે. કેટલાક કહે છે કે માત્ર જ્ઞાનથી જ મુક્તિ મળે છે, તેમાં ક્રિયાકાંડની કેઈ આવશ્યકતા નથી અને તેથી જ એવા શબ્દો ઉચ્ચારે છે કે –“જ્ઞાનોિક્ષમતતોગનન્તપુaકાતિને સંરાયઃ | જ્ઞાનથી મોક્ષ મળે છે અને તેથી અનંત સુખની પ્રાપ્તિ થાય છે, તેમાં સંશય નથી.”
કેટલાક કહે છે કે કેરા જ્ઞાનથી શું થાય? તે માટે તે ખરી જરૂર ક્રિયાયાંડની જ છે અને તેથી તેઓ એવા શબ્દ ઉચ્ચારે છે કે
अधीत्य शास्त्राणि भवन्ति मूर्खा यस्तु क्रियावान् पुरुषः स विद्वान् । संचिन्त्यतामौषधमातुराणां न ज्ञानमात्रेण करोत्यरोगम् ॥
