________________
[ પરમપદનાં સાધન થેનાં જ્ઞાનને અવધિજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. ઇંદ્રિય અને મનની મદદ વિના આત્માને પ્રત્યક્ષ થનારાં મનના પર્યાય સંબંધી થતાં જ્ઞાનને મન:પર્યવ કે મન:પર્યાય કહેવામાં આવે છે. અને જે જ્ઞાન નિર્મલ, પરિપૂર્ણ અસાધારણ અને અનંત હોય તેને કેવલજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે.
અહીં એટલી સ્પષ્ટતા કરવી ઉચિત ગણાશે કે મિથ્યાત્વીનું મતિજ્ઞાન મતિઅજ્ઞાન કહેવાય છે, મિથ્યાત્વીનું શ્રુતજ્ઞાન મૃતઅજ્ઞાન કહેવાય છે અને મિથ્યાત્વીનું અવધિજ્ઞાનવિભંગ જ્ઞાન કહેવાય છે. મન:પર્યવ જ્ઞાન કે કેવળ જ્ઞાન મિથ્યાત્વીને હેતાં નથી.
સમ્યગુદર્શન અને સમ્યગ્રજ્ઞાનથી યુક્ત જે ચારિત્ર તેને સમ્યક્રચારિત્ર કહેવામાં આવે છે. તે માટે જેના મહર્ષિઓએ કહ્યું છે કે.. नादंसणिस्स नाणं, नागेण विणा न हुंति चरणगुणा । अगुणिस्स नत्थि मोक्खो, नत्थि अमोक्खस्स निव्वाणं ।
જેને સમ્યગ્ર દર્શન પ્રાપ્ત થયું નથી, તેને સમ્યગૂ -જ્ઞાન પ્રાપ્ત થતું નથી, સમ્યગૂ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું નથી, તેને સમ્યકૂચારિત્ર પ્રકટ થતું નથી, જેનામાં સમ્મચારિત્રના ગુણે પ્રકયા નથી, તે કર્મબંધનથી મુક્ત થતું નથી; અને જે કર્મબંધનથી મુકત થતું નથી, તે નિર્વાણ પામતે નથી.” એટલે કર્મબંધનથી મુકત થવાનું અનંતર કારણ ચારિત્ર છે અને તેથી જ તેને પરમપદની પ્રાપ્તિ માટે -અતિ મહત્વનું સાધન માનવામાં આવ્યું છે.
કરણ
નવામાં અને પા
