________________
પ્રદેશપ્રતિબોધ યાને આત્મસિદ્ધિ ]
મને કઈ પૂછતું કે “મરણથી એવું શું થાય છે કે જેના લીધે પ્રાણીઓ બેલવાની, ચાલવાની, ખાવાની, પીવાની વગેરે કિયાએ કરી શકતા નથી? ” ત્યારે હું કહેતે કે પાંચ ભૂતના વિચિત્ર સંગથી બેલવા-ચાલવા વગેરેની શક્તિ ઉત્પન્ન થાય છે. આ શરીરમાં ચામડી વગેરે પૃથ્વી છે; આંસુ તથા મૂત્ર વગેરે જળ છે, જઠર વગેરે અગ્નિ છે શ્વાસોશ્વાસ વગેરે વાયુ છે અને ખાલી સ્થાન તે આકાશ છે. આ પાચ ભૂતના વિચિત્ર સંગરૂપ શરીર ખાવા-પીવા વગેરેથી પુષ્ટ થાય છે અને સ્વચ્છ વાયુ, સૂર્યને તડકે, સારું સ્થાન વગેરેથી સુરક્ષિત રહે છે. તેને ઉપગ ભૌતિક પદાર્થોને સારી રીતે ભેળવવા એ જ છે. આ પાંચન સંગોમાં કંઈ ફેરફાર થાય છે, ત્યારે શરીર નરમ પડે છે અને જ્યારે કેઈન પણ સંચાગ સર્વાશે છૂટો પડે છે, ત્યારે બોલવા-ચાલવા વગેરેની શક્તિને નાશ થાય છે. પછી તે નાશ શસ્ત્રની બાધાથી થાય, અપગ્ય વસ્તુના સેવનથી થાય કે બંધ સ્થાને ગંધાઈ રહેવાથી થાય, એમ ગમે તે પ્રકારે થાય. જ્યારે આ શરીરમાંથી બેલવા-ચાલવા વગેરેનું સામર્થ્ય નાશ પામે છે ત્યારે તે તદ્દન નકામું થઈ જાય છે, તેથી તેને બાળી નાખવામાં આવે છે, દાટી દેવામાં આવે છે કે કઈ નદી યા સમુદ્રમાં પધરાવી દેવામાં આવે છે. ( આ પ્રમાણે ઘણું પ્રયોગો કર્યા પછી અને તે પર પૂરતી વિચારણા કર્યા પછી મેં છેવટને નિશ્ચય કર્યો છે
