Jain_Satyaprakash 1953 10

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 10

શ્રી. જૈન સત્ય પ્રકાશ ભરૂચના મુનિસુવ્રતસ્વામીના મદિરના આચાર્ય અને વીરસૂરિના શિષ્ય જયસિહરિએ હમીરમહમદન નામનું નાટક રચ્યું છે. એમાં વિરધવલે અને વસ્તુપાલ મીલીકાર (સુલતાન અલ્તમશ)ને હરાવ્યો એ બાબત ગૂંથી લેવાઈ છે. આ નાટકની રચના વિ. સં. ૧૨૭૯ થી ૧૨૮૫ના ગાળામાં થઈ હોય એમ લાગે છે. આ નાટક વસ્તુપાલના પુત્ર જયન્તસિંહની આજ્ઞાથી ખભાતમાં ભીમેશ્વરદેવના યાત્રામહેત્સવને પ્રસંગે પહેલવહેલું ભજવાયું હતું. “શકુનિકાવિહાર’ નામના મન્દિરની ભીંતમાં વસ્તુપાલ અને તેજપાલના અભુત દાનની પ્રશંસાપે રચાયેલું પ્રશસ્તિકાવ્ય પથ્થરમાં કેતરાવાયું હતું. એ કાવ્ય હમીર મદમનની એક હાથેથીના અતમાં મળે છે; બાકી અત્યારે તે આ મન્દિરની મસીદ બની ગઈ છે.
મેઘપ્રભસૂરિએ ધર્માલ્યુદય નામનું નાટક રચ્યું છે. એને છાયાનાથ પ્રબંધ પણ કહે છે. એ દશાર્ણભદ્રનું જીવન રજુ કરે છે. એ નાટક પાર્શ્વનાથના જિનાલયમાં યાત્રા પ્રસંગે ભજવાયું હતું, એ નાટકને જર્મન ભાષામાં અનુવાદ થયેલે છે. - શ્રીપાલ-નાટક–આ નાટક રચાયાને તે ઉલ્લેખ મળે છે, પણ એ કઈ સ્થળે ભજવાયું છે ખરું?
વિ. સં. ૧૩૪૭ની આસપાસમાં થઈ ગયેલા દિગંબર હસ્તિમલે નીચે મુજબના નાટક રચ્યાં છે –
અજન-પવનંજય, મિથિલીયાણુ, વિક્રાન્ત-કૌરવ, અને સુભદ્રાહરણ. આ ઉપરાંત અનરાજ વગેરે અન્ય નાટકે પણ એમણે રચાનું કેટલાક માને છે.
હસ્તિમલ્લનાં આ નાટકે પૈકી કઈ પણ નાટક કોઈ પણ સ્થળે ભજવાયું હોય તે તે જાણવું બાકી રહે છે..
કેટલાંક નાટકે જિનાલયમાં ભજવાયાના ઉલ્લેખ જોવાય છે. તેમજ જિનાલયના પ્રવેશદ્વારની સામેના અને ગર્ભાગારની આગળના ભાગને “રંગમંડપ ' કહે છે તે આ ઉપરથી એક પ્રશ્ન રહુરે છે કે શું એ રંગમંડપ'માં નાટકે ભજવાતાં હશે? જો એમ જ હોય તો પ્રેક્ષક-વર્ગ માટે શી વ્યવસ્થા હશે?
૧. આનાં નામ મેં જૈન સંસ્કૃત સાહિત્યને ઈતિહાસ નામના મારા પુસ્તકમાં નેધ્યાં છે.
[ અનુસંધાને પૃષ્ઠ: ૧૪ થી ચાલુ ]. નામ ગયા રાખ્યું. આજે પણ ગુજરાત, માળવા અને રાજપૂતાનામાં ગવૈયા-સિક્કા પણ મળે છે.
સડિરાવના મંદિરના એ સિક્કાઓ પણ ગયા છે. એ લોકવાયકા અને એ સિક્કાએના કાળને સમન્વય કરીએ તે એ મંદિર લગભગ સાતમી સદીનું ઠરે છે. સંરકગ૭ પણું આઠમી સદીને ચૈત્યવાસી ગછ છે અને તેનું આ જૂનામાં જૂનું દેરાસર છે.
આ મંદિરમાં મુળનાયક ભગવાન મહાવીરસ્વામી હતા, આજે અહીં પરિકરવાળા મળનાયક છે. પણ તેની નીચે લેખ કે લાંછન નથી, જેને તેને શાંતિનાથ ભગવાન તરીકે ઓળખે છે.
એકંદરે સાંડેરાવ એ પ્રાચીન નગર છે. પ્રાચીન જૈનધામ છે,