Jain_Satyaprakash 1953 10

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 21

કડખે અને જૈન ક્રુતિગ્મા
અઃ ૧] [૧૯ ગ્રેવીસી. ૨. પણ તેની ૯ તથા ૨૦ ઝૂલણાને મળતી નથી ) રાજરત્નની વિજયશે સ૦ ૨૨ સ′૦૧૬૯૬)
(૪) કાખાનીઞાસાઉરી ( ઝૂલણાને મળતી ) (જ્ઞાનસાગરકૃત શાંતિનાથ ૨૫ સ ૧૭૨૦ તથા શ્રીપાલ. ૧૭ સ. ૧૮૨૬, જિન કૃત ઉપમિત, પણ સ૦ ૧૭૪૫ ’૧
ઉપાધ્યાય વિનયવિજયગણિએ શ્રીપાળ રાજાના રાસ રચવા માંડયો હતા. એ લગભગ પૂર્ણ થવા આવ્યા હતા એવામાં વિ સ. ૧૭૩૮ માં રાંદેરમાં એમનેા સ્વગ વાસ થયા અને એ રાસ આગળ ઉપર વિ. સ'. ૧૭૪૩ માં ભેઇમાં સ્વગે સંચરનાર ન્યાયાચાય યશવિજયગણિએ પૂણ્ યાં. પૂતિનું વર્ષ અપાયુ' નથી છતાં કેટલાયે લેખકાએ એને ૧૯૩૮નુ ગણી લીધું છે. મે' પણ કાઇ કાઇ સ્થળે એવા ઉલ્લેખ કર્યો છે, પરંતુ એ વિષે વિશેષ ચોકસાઇ કરવાની જરૂર રહે છે. બનવા ંગ થ્રુ કે વિનયવિજયજીના ગયા પછી ટૂંક સમયમાં યજ્ઞવિજયગણિએ એ રાસ પૂર્ણ કર્યાં હોય. એ ટૂ'ક સમય તે એકાદ વર્ષ કરતાં વધારેના ગાળા ભાગ્યે જ હોઇ શકે એમ સામાન્ય રીતે કહી શકાય. એમણે હાથે પૂર્ણ થયેલી આ કૃતિમાં ચોથા ખડની ચેાથી ઢાલ કડખાની દેશીમાં રચાઇ છે એમ એમણે પાતે કરેલા ઉલ્લેખ કહી આપે છે. આ રહ્યો એ ઉલ્લેખઃ—
“ખંડ ચેાથે હુઇ ઢાલ ચેાથી ભલી, પૂર્ણ કડખા ' તણી એક દેશી ”
આ ઢાલની પહેલી કડી ઋહીં હું નોંધીશ કે જેથી કડખાની રચના ઉપર પ્રકાશ પડી —એના બંધારણના ખ્યાલ આવી શકે. એ કડી નીચે મુજબ છેઃ—
-
“ચંગ રણુર'ગ મગળ હુઆં અતિધણું, ભૂરિ રણુતૂર અવિદૂર વાજે, કૌતુકી લાખ દેખણુ મળ્યા દેવતા, નાદ મિતણે ગયણ ગાજે. ” કેટલાક જૈન રાસમાં યુદ્ધનુ વણ્ન આવે છે. એવે સમયે કડખામાં રચના થ હાવાની સંભવ છે; તેા એ દૃષ્ટિએ વિવિધ રાસ તપાસાવા ઘટે.
સજ્જન સન્મિત્રની પ્રથમ આવૃત્તિમાં તે જે કૃતિને મથાળે કડખાને ઉલ્લેખ છે, તે હું ક્રમવાર નેધું છું અને સાથે સાથે એની આદ્યપક્તિ પણ રજૂ કરુ છું:
પૃ. ૧૦૩-૪ માં કનવિજયે પાંચ કડીમાં રચેલુ' મડાવરા-પાનાથ-જિનસ્તવન છપાયેલુ‘ છે. એના પ્રારંભ નીચે મુજબ છેઃ
“ તાર મુજ તાર ત્રિભુવન ધણી, પાર ઉતાર સંસારસ્વામી, પ્રાણુ તું ત્રાણુ તું શરણુ આધાર તું, આત્મારામ મુજતુદ્ધિ સ્વામી ”
આ સ્તવનને મથાળે “ કડખાની દેશી, પ્રભાતિ ચાલમાં ” એવા કૌ’સગત ઉલ્લેખ છે પૂ. ૬૦૦-૬૧ માં પનિંદાવારક હિતશિખામણની સજ્ઝાય છેઃ એની નવ ક્રૂડીમાંની પહેલી કડી નીચે પ્રમાણે છેઃ—
“ મકર હે! જીવ પરતાંત દિનરાત તું, આપણા ફ્રિ નયણે ન કૈંખે, તિલસમ પારકા દોષ હાવે છકે, તેહ :કરી દાખવે મેરુ લેખે. ?” પૃ. ૬૦૨ માં છ કડીની પુણ્યની સજ્ઝાય છે. આદ્ય કડી નીચે મુજબ છેઃ— “પુન્ય કરી પુન્ય કર પુન્ય કર પ્રાણીઓ, પુન્ય કરતાં સયલ રિદ્ધિ, વૃદ્ધિ કનકની કેાડી કર જોડી કાયા કહે, લાચ્છી લીલા લહે ધમ બુદ્ધિ” ૧. આ તમામ લખાણ—કૌસગત ઉલ્લેખા પણ મૂળ કૃતિના લેખકનાં જ છે.