Jain_Satyaprakash 1946 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 5

66
પ્રાચીન જૈનધમ લેખક-શ્રીયુત મેાહનલાલ દીપચં ચાકસી.
વૈદિતર પથમાં શ્રમણાને મુખ્ય સ્થાન આપવું જોઈએ, એમનું મુખ્ય ધ્યેય ઐહિક દુઃખમાંથી મુક્ત થવું એ છે; તશિપ આ મુક્તતા મેળવવી કેવી રીતે? એ બાબતમાં મતભેદને લીધે તેમનામાં જુદા જુદા બાસઠે મતભેદ થયા. એમાંથી છ મહત્ત્વના છે. ને યુદ્ધના વખતમાં તેમને માન પણ સારું મળતું હતું. અક્રિયા, સંસાર શુદ્ધ, ઉચ્છેદ, અપેાન્ય, ચાતુર્યો. સવર્ ને વિક્ષેપ, આ છ વાદ્યનાં નામ છે. હમણાં આ પૈકી ચાતુમ સ ંવર અથવા ‘નિગ્રંથી’ સિવાયના બીજા બધા પંથ નામશેષ થયેલા છે. ‘ સામગલસુત્ત ’ નામને બૌદ્ધ ગ્રંથ એમ જણાવે છે કે, આ પથ મહાવીર સ્વામીએ સ્થાપ્યા છે; તથાપિ જૈન ગ્રંથૈાની અંદર આ બાબતમાં જુદાં જ વિધાના કર્યાનું જણાય છે. તેમના મત પ્રમાણે મહાવીરનીયે પહેલાં આશરે અઢીસે વર્ષ અગાઉ પાર્શ્વનાથ તીર્થંકરે આ પથ સ્થાપ્યા. હિંસા, અસત્ય, ચૌય ને પરિગ્રહમાંથી નિવૃત્તિ, આ એ પથના મૂળ મંત્ર, આ નિયમચતુષ્ટયને જ ચાતુર્યામ નામ આપવામાં આવ્યું હતું. મહાવીરે આ ચતુષ્ટયને મૈથુનનિવૃત્તિ (નામા) પાંચમા યામ (નિયમ) ની જોડ દીધી. ’
**
“ ઉત્તરાયન સૂત્રમાં પાર્શ્વ મહામુનિએ ઉપદેશેલે યામચતુષ્ટ જ વમાન મુનિએ પંચ શિક્ષારૂપે નિરૂપ્પા ” એવું વર્ચુન છે. સુત્તપિટક ગ્રંથમાં આ મત સંબધે પુષ્કળ માહિતી મળે છે. પુનર્જન્મના તત્ત્વ પર આ મતના અનુયાયીએને વિશ્વાસ હતા. સંયમ અને તપની સહાયતાથી મૃતક`મ ધેાઈ નાખી મુક્ત થવાના માર્ગોને તે અનુસરતા હતા. બાકીના પંથને છેડી દઈ આ એક જ જૈન પથની આટલી સવિસ્તર ચર્ચા કરવાનું મુખ્ય કારણ એ છે કે, એ ધર્મ બૌધમનીયે પહેલાંથી ચાલતા આવ્યા છે, એ વાચડ્ડાને રપષ્ટપણે બતાવી આપવું. ભગવાન મુદ્દે આ પથનાં જ અહિંસા, અસ્તેય, સત્ય વગેરે તત્ત્વા સ્વીકાર્યા છે ને તેમાં ઘેાડે! ઘણા ફેરફાર કરીને પેાતાના પંથ પ્રસ્થાપ્યા છે. એમાંનાં અપરિગ્રહ, મૈથુનવિરતિ, આ તત્ત્વોને કિંચિત્ બદ્દલીને બૌદ્ધ ગ્રહસ્થ ધર્મીએ સારુ પરસ્ત્રીવિરતિ આવું તેનુ પરિવર્તન કર્યું. ઉપર જણાવેલા બાસઠ મતે પૈકી આજની ઘડી સુધી ચ્યા એક જ પ્થ સારી રીતે જીવતા રહ્યો છે. હમણુાં અસ્તિત્વમાં છે તે જૈનધમ જ એ પથ છે. તેમાંનાં અમૂલ્ય એવાં પાંચ તત્ત્વને આધારે જ એ જીવી શકયા છે.”
ઉપરના ઉતારા · ચિત્રમય જગત 'ના અંકામાંથી સંગ્રહીત કરાયેલા છે. અમદાવાદના સસ્તુ સાહિત્ય વર્ધક કાર્યાલય તરફથી શ્રી બુદ્ધચરિત્ર તથા અન્ય સતપુરુષા ' એ નામનું પુસ્તક સ્વસ્થ મણિલાલ નથુભાઇ દાસી તથા સ્વ. શિત્રપ્રસાદ દલપતરામ પંડિત દ્વારા ચેાાયેલ તેમાં મૂકવામાં આવેલ છે. અહીં તા કહેવાનું એટલું જ છે કે લેખક અને પ્રકાશક ઉભય વજનદાર છે એટલે લખાણમાં શંકાને સ્થાન નથી જ. આખાયે લખાણના નિ એ છે કે જ્યારે બુદ્ધ ભગવાને પંથની સ્થાપના કરી ત્યારે જે મતે પ્રચલિત હતા એમાં નિંથ સા` પણ હતા જ. એના પ્રણેતા શ્રી મહાવીર નહીં પણ શ્રી પાર્શ્વનાથ સુનિ હતા અને એમાંના મુખ્ય નિયમેાને લઈ ને જખૌની રચના કરાયેલી છે. લેખાએ ઉભય ૫ના સરખા નિયમે જોઈ એટલી હદે ગોટાળા કરી નાંખ્યા કે જૈનધમ કે જેના મૂળમાંથી ખૌધનાં ચણુતર થયાં તેને જ બૌદ્ધધર્માંની શાખા રૂપ લખી નાંખ્યા ! જો કે અત્યારની શોધ ! માત્ર શ્રી પાર્શ્વનાથને જ નહીં પણ શ્રી અરિષ્ટ
ગ્લ