Book Title: Jain_Satyaprakash 1946 01
Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૪ ] ખિસકોલી સંબંધી જૈન ઉલ્લેખ
[ ૧૦૭ એમ રાજ પૂછે છે. ત્યારે રાહક બે બાબત જણાવે છે: (૧) ખિસકેલીને કાળી રેખા કેટલી છે અને સફેદ રેખા કેટલી છે? (૨) એની પૂછડી મેટી છે કે એનું શરીર કાળી અને સફેદ રેખા સરખી છે તેમજ પૂછડી અને દેહ પણ સરખાં છે, એમ રાજાના જવાબમાં રાહક કહે છે આ સમગ્ર કથાનક પાઇયમાં છે.
ઉપર્યુક્ત અને પ્રશ્નોના ઉત્તરે આવલ્સયચણિ (પત્ર ૫૪૬) માં નજરે પડે છે. આ ચુણિને ૫૪૪ મા પત્રમાં જે નંદીસુરની સિસ્ટમ વાળી ૬૪ મી ગાથા અપાયેલી છે તેમાં વાઢિા , ને બદલે રહ્યાં શબ્દ વપરાય છે. વિસે સાવ સભાસ (ગા. ૩૦૪)ની મલધારી હેમચન્દ્રસૂરિકૃત ટીટા (૫ત્ર ૧૭૯)માં નંદીસરની આ ૬૪ મી ગાષ અવતરણ રૂપે અપાયેલી છે. એમાં શાલીહા શબ્દ છે,
કલિકાલસર્વજ્ઞ હેમચન્દ્રસૂરિએ રચેલ રયણાવલી યાને દેસીસદ્સંગહ (૨–૭૨) માં રાંકડી શબ્દ વપરાય છે. આ દેસી” શબ્દ છે. એટલે એનું સંસ્કૃત કે પાઈય મૂળ જાણવામાં નથી. “ખિસકેલી' માટે મેં ઉપર જે ચાર સંસ્કૃત શબ્દો નેધ્યા છે તે પણું આ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ ઉપર કે એના પર્યાયરૂપ ખલેડી ધગેરે ઉપર પ્રકાશ પાડતા નથી. એ શબ્દો પૈકી “વૃક્ષણાયિકા' ખિસકેલીને ઝાડ સાથે નિકટ સંબંધ સૂચવે છેખિસકેલી ઝાડ પર સૂઈ રહે છે એ વાતનું ઘોતન કરે છે. એવી રીતે “ચમરપુચ્છ ' એની પૂછડીના રવરૂપ ઉપર પ્રકાશ પાડે છે. આ બંને હકીકત Squirrel ના નિમ્નલિખિત અંગ્રેજી અર્થ માં નજરે પડે છે -
Kinds of rodent quadruped of active arboreal habits with bushy tails and pointed ears."
આ ઉપરથી ખિસકેલી એ ચોપગું પ્રાણી છે અને એના કાન અણીદાર છે એ બે બાબત પણ જાણી શકાય છે.
ઉચએસપય ઉપર મુનિચન્દ્રસૂરિએ ટીકા રચી છે. એની ૭૧ મી ગાયા ઉપરની (ટીકા (૫૪ આ પત્ર) માં લાલિ શબ્દ સમજાવતાં તેમણે “ભાષામાં એને શિવમિ કહે છે ” એ મતલબનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. આ લિપિ તે વિહરી નું રૂપાનર છે એમ જણાય છે. વિશેષમાં સ્થિત અને ખીલેડી' વચ્ચે મા દીકરી જેવો સંબંધ જણાય છે. એટલે “ખિલેડી” ના મૂળ તરીકે હું અત્યારે તે સિદા શબ્દ સૂચવું છું. “ખલેડી” અને “ખલેરી’નું મૂળ પણ આ છે. “ખિલાડી” માટેનું મૂળ વિચારતાં વિધિને અનુરૂપ સંસ્કૃત શબ્દમાં એક વિશેષ અક્ષર હોવો જોઈએ અને તે અક્ષર •ખિલાડી'માંના “ક”ની ઉપપત્તિ માટે એગ્ય છે જોઈએ એમ લાગે છે. આમ માનતાં એમ કહેવાય કે વિચારી જેવા પાઈયે શખદનું સંસ્કૃત સમીકરણ ખિલડીનું મૂળ હશે અને એમાંથી વિકી જે શબ્દ જ હશે, અને એ આગળ ઉપર ખિલેડી અને ખલેરી રૂપે પરિણમ્યો હશે.
૧ વિસેસણુવઇ (ગા. ૩૧) માં. સામાઈયચુણિને ઉલ્લેખ છે.
અષભદેવના આઠ ભવને અંગે આ આઠ વિવાળી હકીકત આ ચણિણમાં મળે છે તે આ બે ચુણિ એક ગણાય તે કેમ?,
For Private And Personal Use Only
