Jain_Satyaprakash 1946 01

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 31

અંક ૪ ] અહિંસક શક્તિને અપૂર્વ વિજય
[ ૧૨૫ પિતાનું સ્વમાન માન્યું હતું. પણ ઊંડે ઊંડે કુક વા કાંટાને ઉખેડી ફેકી દેવાની વૈરવૃત્તિ આ સત્તાધીશેને વારંવાર અકળાવતી, પણ કલાકની શક્તિ આગળ એ ફાવતા ન હતા.
પણ હવે કલ્પકથી અન્ય મગધની સત્તાને નિજીવ માનનાર આ નાનાં નાનાં ગણરાજ્યોએ મગધના સત્તાધીશની સામે ખુલ્લી રીતે મળો ઊભો કર્યો. પાટલીપુત્રની રાજ્યવ્યવસ્થામાં કલ્પકની ગેરહાજરી દરમ્યાન તદ્દન અરાજકતા વ્યાપી ગઈ હતી. મગધનું બલ, ભંડાર, સન્ય કે જે કાંઈ હતું તે કલ્પકની આવડત અને વિસ્થાશક્તિ પર નિર્ભર હતું.
આજે મગધના પાટનગરના રાજતંત્રમાં સે મણ તેલે અંધારું છવાઈ ગયું હતું. બળવાખેર સત્તાઓ માટે આ એક સુવર્ણ તક હતી. મગધપરથી નંદવંશની સત્તાને ઉખેડી નાંખી પિતાની સામુદાયિક સત્તા જમાવવાના કેડે આજે આ લોકોને ફળતા લાગ્યા.
નન્દની નબળાઈને લાભ લેવાને એમની વૃત્તિઓ અત્યારે ઉશ્કેરાઈ ચૂકી હતી. વૈરવૃત્તિના આતશે આ આત્માઓને સંતપ્ત બનાવી દીધા હતા. એ લોકેએ હવે છેલ્લી લડાઈ લડી લેવાનો નિર્ધાર કર્યો. પિતાનાં સિખે સાથે તેઓએ નગરને ઘેરી લીધું. રાજનીતિનાં નાટકે ભજવી લેવા માટે દૂતધારા મગધના સર્વસત્તાધીશ મારાજ નન્દને કહેણ મોકલ્યું
વૈશાલી, વૈદહી, લચ્છવી ઈત્યાદિ અઢાર દેશોનાં મહારાજ્યનું પ્રતિનિધિમંડળ તમને કહેવડાવે છે કે, હવે તમારી સત્તાનો સૂર્ય આથમી ગયો છે. “જેનું ભુજાબ તેનું રાજ્યબલ’ એ સત્ય રાજ્યનીતિના ચાણક્યએ જગતને બતાવી આપ્યું છે. મગધના પાયતખ્તને અધિકાર એ કેવળ વારસાથી ચાલી આવતો અમરપદો નથી. અમે હવે આવા આપખુદ શાસનને ચલાવી લેવાને કોઈ પણ રીતે તૈયાર નથી. મગધની સત્તા સાથે સમાન દરજે રહેવાને અમે તૈયાર છીએ. આ સિવાય સમાધાન કે સુલેહને અમે નકારીએ છીએ. આપના જવાબ માટે અમે થંભ્યા છીએ. યુદ્ધ, યુદ્ધ ને યુદ્ધ ! એ હવે અમારો માને છે.'
દૂતનાં વચનામાં લડાઈને અગ્નિ સળગી રહ્યો હતો. કપાકને સત્તાભ્રષ્ટ થયા બાદ તાજેતરમાં આમ અચાનક ફાટી નીકળેલી આ આપત્તિથી સેનાધિપતિ અશ્વઘોષ મૂંઝવણમાં મુકાઈ ગયો, ને મહામાત્ય વિશ્વગુપ્ત ઉડી વિચારણામાં ગરકાવ થયો.
રાજસભાની હવા તદ્દન શૂન્ય જેવી હતી. લડાઈ લડી લેવાનું શૌર્ય કે પરાક્રમ કોઈ અધિકારીના મુખ પર તે વેળા ન જણાયું. મહારાજા નન્દ આ બધું પામી ચૂકે, એણે મુત્સદિગીરીભરી જબાનથી દૂતને કહ્યું: ‘તમારા અને અમારા સંબન્ધ ખૂબ જ નિખાલસતાભરી મિત્રોથી ચાલ્યો આવે છે. એને ટકાવી રાખવાને અમે આતુર છીએ. લડાઈ લડી લેવાની વૈરવૃત્તિને આમાં સ્થાન ન જ હોવું જોઈએ. અમારા મહામાત્ય કટપક વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે પથારી વશ છે. છતાં તમારી સાથે સલાહ કરવાને દરેક પ્રકારે તેઓ તૈયાર છે.”
દૂતને નન્દનાં આ વચનમાં મગધનાં સત્તાધીશની નબળાઈ જણાઈ. મગધનો સર્વતંત્રસ્વતંત્ર ગણાતો સમ્રાટ આટલે નરમ બની જવાબ આપશે એ એની કલ્પનામાં ન હતું. એણે જોયું કે ક૯પકના નામે સમય કાઢવાની આ એક તરકીબ છે. દમન અજમાવ્યા વિના કોઈ રીતે કાર્ય સિદ્ધિ નથી એમ ચબરાક દૂતે તે વેળા પાણી માપી લીધું.