________________
તિર્યંચ અને નારકી.
(૩૭
૨ સમુષ્ઠિમ મનુષ્ય અઢીદીપ સમુદ્રને વિશે મનુષ્યની વડીનિતી લઘુનિતી, ખેળ, લેમ, નાસીકામળ, વમન કરેલું પિત્ત, શુક, લેહ, મૃતકલેવર, ગ્રી પુરૂષને સંગે, નગરની ખાળે બીજાં સર્વ અસુચી સ્થાનકે એમ ચૌદ સ્થાનકે સંમુછિમ મનુષ્યની ઉત્પત્તિ થાય છે તે અસંજ્ઞી મનરાહત, મિથ્યાત્વી પાંચ પર્યાપ્તીવાળા હોય વિર્યચ પણ સંમુછિમ હોય તે વિચમાં આવશે.
તિર્યંચ અને નારકી.
* ૩ તિર્યચ=પશુપંખીને તિર્યંચ કહે છે તે અઢી દ્વીપમાં તથા બહારના દ્વીપસમુદ્રમાં રહે છે. તેના ત્રણ પ્રકાર છે. જળચર, સ્થળચર ને આકાશચર (ખેચર).
૧ જળચર=કાચબા, મગર, મચ્છ પ્રમુખ જળમાં રહેનારાં.
૨ થળચર પગાં ભેંસ, ગાય, બળદ, ઘેડા વગેરે. પેટે ચાલનાર સાપ વીગેરે. ભુજાએ ચાલનાર ગેહ, નળીયા વિગેરે એ રીતે ત્રણ પ્રકારના જમીનપર રહેનારાં તે થળચર.
૩ આકાશચર=મજ પંખી તે હંસ, કબુતર વિગેરે પીછાંવાળાં તથા પાંખવાળાં તથા વાગો વગેરે ચામડાની પાંખોવાળાં જે આકાશમાં ઉડે તથા જમીનપર ચાલે તે પાંખોવાળાં આકાશચર કહેવાય. આ સિવાય અઢીદ્વીપ બહાર
