________________
(૧૮) ત્રણ પુસ્તકો બાવ્યાં હતાં. જેમાના પહેલા એટલે અભિધમપિટકમાં બેધર્મના તત્વજ્ઞાનને સમાવેશ કર્યો હતે બીજા સૂત્રપિટકમાં ઉપાસના વિષથના સૂનો સમાવેશ કર્યો હતો; અને ત્રીજા વિનયપિટકમાં ભિક્ષુઓ અને ભિક્ષુણીઓના નિત્યકર્મ તથા આચારના નિયમોને સમાવેશ કર્યો હતો. વેદના જ્ઞાન, ઉપાસના અને કર્મકાંડની માફક તેમાં બદ્ધધર્મના વિષયોની યોજના કરી હતી; અને વેદને જેમ ત્રથી નામથી ઓળખતા હતા તેમ બ્રોમાં આ શાસ્ત્ર ત્રિપિટકના નામથી ઓળખાતાં હતાં. મહાસભામાં નિમાએલી વિધાનું ભિક્ષમંડલીએ મહારાજા અશોકચંદ્રના આશ્રયમાં નવ માસ સધિ પાટલીપુત્રમાં રહી, એ ત્રણે પિટકોનું સંશોધન કર્યું હતું. બૌદ્ધધર્મને તે દિવસથી એવું નવું જીવન મળ્યું કે, તેને પ્રતાપે તે પૂર્વ તરફના દેશોમાં અનુક્રમે વધારે ને વધારે પ્રસાર પામતે ગયે
તે મહાસભાનું અત્યંત પ્રશંસનીય ત્રીજું ફળ એ આવ્યું કે, બુદ્ધધર્મના ફેલાવા માટે ધર્મોપદેશકોને દેશોદેશ મેકલવાને તેમાં ઠરાવ થયો. બહધર્મની પૂર્વ કોઈ પણ ધર્મ પિતાના ઉપદેશકોને ધર્મપ્રચાર માટે પરદેશ મોકલાવ્યા જણાતા નથી. મહાન અશક પછી ત્રણ વર્ષ થએલા પ્રીતી ધર્મ સં. સ્થાપકે તેના બીજ બીજ સાથે આ માર્ગને પણ ઉઘાડી લીધે; અને તેથી જ ખ્રીસ્તી ધર્મ દેશાંતરોમાં ફેલાયે, અને હજુ પણ ફેલાતું જાય છે. મહાસભાની પરિસમાપ્તિ પછી અશોકે ક્યાં ક્યાં ધર્મોપદેશકને મોકલ્યા હતા, તે માટે દીપવંશ અને મહાવંશમાં નીચે પ્રમાણે દર્શાવેલું છે.
અશોકરાયે ખરચ આપી કાશ્મીર અને ગાંધાર, મહીશ (મડી સૂર) વનવાસી, ( રજપુતાનાને ઉજડ અરણોની ઉત્તરસીમા ઉપર પ્રદેશ) અપરાંતક, (કાંકણ) મહારાષ્ટ્ર, યેન, (સીરીઆ વિગેરેમાં આવેલાં ગ્રીક સંસ્થાને) હિમવંત, સુવર્ણભૂમિ, (બર્મા) અને સિંહલદ્વીપ તરફ શૈદ્ધ ધ“પદેશકોને ધર્મપ્રચારમાટે મેકલાવ્યા હતા. બ્રહ્મદેશ, શિયામ અને સિંહલદીપમાં હાલમાં જે ધર્મ ચાલે છે, તે મહાન અકરાયની મહાસભામાં સંશોધાએ મત છે; અને ચીન, ટીબેટ, જાપાન તથા તાર્તર પ્રદેશમાં હાલમાં જે મત ચાલે છે, તે મૂળ ધર્મનાં વિકૃતિ પામેલા મતમતાંતરો છે. જેમ અશકનું મહારાજ્ય તેના દેહાંત પછી છિન્નભિન્ન થઈ ગયું હતું, તેમ બોદ્ધ ધર્મ પણ તેના મરણ પછી ભિન્ન ભિન્ન મતમતાંતરોમાં વહેંચાઈ ગ હતો, અને એ છિન્નભિન્નતાને લીધે જ સાતમાં શતકમાં શંકરાચાર્યના
Aho ! Shrutgyanam
