________________
(૧૨૧ )
અને ભક્તિ છે; તથા તેત્રે માટે એમ કહેવાય છે કે, તે હંમેશાં લીલુંકુ ખર રહેછે. દુનીયાપર તે વૃક્ષના જેટલું પ્રાચીન કોઇ પણ વૃક્ષ હાલમાં વિદ્યમાન નથી. સિંહલદ્વીપમાં તે વૃક્ષની સાથે હિંદુસ્તાનના અોફ જેવા એક મહાન રાજાની કીર્તિ, અને તેની ધર્મના ફેલાવામાટેની ઉત્તમ ઉત્સુકતા અદ્યાપિ પણ પરદેશીઓમાં સચવાઇ રહેલી છે. હિંદુસ્તાનમાંથી નાબુદ થવા છતાં, ઔદ્દ ધર્મ, તેના આશ્રયદાતાની ખ્યાતિને ફેલાવતે હજી સુધિ પણ દેશાંતરે માં ઇ તિહાસને યેાગ્ય એવા અગત્યતા ધરાવનારાં પ્રાચીન સાહિત્ય સહિત પ્રકાશે છે, અરાકરાજાનુ' અતઃપુર ઘણું મેટું હતું. જુદા જુદા દેશોની કન્યા એસાથે પાણિયહણ કરી એકવાર વધારેલું અતઃપુર, તેના દેધાગ્નિમાં બ ળીને ભસ્મ થઇ જવા પછી પણ પાછો તેમાં વધારે થયેા હતેા ત્રણ તિષ્ય નામથી અોાકને મોટી મહત્તા મળે છે. તેના અંતઃપુરની મુખ્ય મહારાણીનું નામ તિષ્યરક્ષિતા હતું. એ મહારાણી અત્યંત સ્વરૂપવાન હતી, અને તેથી તે વધ્યા હૈાવા છતાં પણ રાજાને માનીતી હતી. ખીજું તિષ્ય નામ તેને બાદુધર્મની દીક્ષા દેનાર આચાર્યનું હતું; અને તે આચાર્યપર અોકને ઘણાજ ભક્તિભાવ હતા. ત્રીજી તિષ્ય નામ તેના પુત્ર મહિને મદદ - પનાર સિંહલદ્વીપના પેહેલા બુદ્ધ રાખતું હતું તે રાતને અરોરાય ઉપર ઘણા વિશ્વાસ હતા. પરદેશી રાજાએમાં તિબ્ધ રાજાપર મહાન અરોકને ધશે પ્રેમ હતેા અશોક રાજાને મહારાણી તિષ્યરક્ષિતાપર સપૂર્ણ વિશ્વામ હતે, અને તે એવી તે ચતુર, હાંસીલી, અને કળાવાન હતી કે, તે તેણીના પર મેાહાંધ થઇો રહેતા હતા. મહારાણી તિષ્યરક્ષિતાનું ચાતુર્ય, અને તેણી નાપરને રાખને અત્યંત વિશ્વાસ બીજે રસ્તેજ દેવાયાં હતાં. રાજાએ અને મેટા દ્રવ્યવાન માણસમાં સામાન્ય રીતે જેમ બને છે, તેમ પુરૂષો જ્યારે કર્તવ્યપરાયણ રહે છે, ત્યારે સ્ત્રીએ શૃંગારમાં ચતુર બને છે, અને વિદ્વાનોએ જેમ કહેલું છે તેમ અતિરસિક વિલસની તેમની વાસનાએ ઘટવાને બદલે વધતીજ જાય છે. કામદેવ ભેગાથી, અને અગ્નિ કાટાથી ક્ષમતા નથી, પરંતુ વૃદ્ધિજ પામ્યા કરે છે, અને તે એવે વૃદ્ધિ પામે છે કે, તેને પરની નીતિનું જ્ઞાન હોવા છતાં પોતાની નીતિનું જરા પણ જ્ઞાન રહેતું નથી; તથા ભાગનું પાત્ર અને સ્થાન કેવું જોવું? તેને મનમાં વિચાર પણ વસતે। નથી. કામને ધિક્કારી કઢાડવાનું કારણુ એજ છે કે, તે પેાતાના નીશામાં માસને એવે કુમાર્ગે લેઇ જાય છે કે, તેને કઇ પણ વાતને મારામાર વિચારજ રહેતા
૧૬
Aho! Shrutgyanam
