________________
સિદ્ધચક્રની તાત્વિક ભાવના.
૩૩
ક્ષેત્રના ચોવીસમા તીર્થંકર પાછલે ભવે નાગકુમારદેવ હતા. બીજુ સેનપ્રશ્નમાં વિજયસેનસૂરિજીને એ પ્રશ્ન પૂછવો છે કે તિ) ઉદાયિરાજા કે-જે શ્રેણિક અિપનામ “ભાસાર આ નામ પાડવાનું કારણ શ્રીસ્થાનાંગસૂત્રની ટીકામાં આ પ્રમાણે જણાવ્યું છે. જ્યારે રાજગૃહી નગરીમાં લાહા લાગતાં પોતાને રાજમહેલ બળવા માંડે છે. તે વખતે શ્રેણિકે બળતી આયુધશાલામાંથી ભંભાને=એટલે લડાઈમાં જ્ય પમાડનારી ઢક્કાને સારભૂત જાણી વ્હાર કાઢી લીધી. તેમના પિતાએ આ બીના જાણી ખુશી થઈ પુત્ર શ્રેણિકનું ભંભાસાર એવું નામ પાડયું. એમ કલિકાલસર્વજ્ઞ, હેમચંદ્રસૂરીશ્વરજીએ બનાવેલ નામમાલામાં પણ કહેલ છે.) ના પૌત્ર (પુત્રના પુત્ર) હતા અને જે પૌષધમાં કૃત્રિમ સાધુના પ્રપંચથી કાલધર્મ પામ્યા હતા. તે આવતી ચોવીશીમાં બીજા તીર્થકર થવાના છે. અને સુપાર્થ કે જે પ્રભુશ્રી મહાવીર દેવના કાકા હતા. તે પણ ભાવિ વીશીમાં ત્રીજા તીર્થંકર થવાના છે. આ બેના આંતરાને કાલ ડે હોવાથી પાછલા ભવમાં તે બે વૈમાનિક દેવો હતા એમ ન કહી શકાય. કારણ ત્યાં જઘન્યથી પણ પત્યેપમથી ઓછી સ્થિતિ હોતી નથી. વલી કદાચ એમ માનીએ કે “એ બંને પાછલા ભવમાં ભુવનપતિ, વ્યંતર, જ્યોતિષ્ક આ ત્રણમાંના કેઈ પણ દે હતા પરંતુ તેમ કહેવામાં વાંધો એ આવે કે ભુવનપતિ વિગેરે ત્રણમાંનો કઈ પણ દેવ પિતાના ભવમાંથી ચવી અનન્તરભવે તીર્થંકરપણું ન પામે એમ કહેલ છે. માટે આ બેનો પાછલો ભવ કઈ ગતિને માનવ ? આ પ્રશ્નને વિજયસેનસૂરિમહારાજે ઉત્તર એ આપ્યો છે કે- એ બાબતની બીના પ્રાયશાસ્ત્રમાં દેખાતી નથી. પણ એમ સંભવે છે કે તે બંને પાછલા ભવમાં ભુવનપતિ દેવ હશે. કારણ વસુદેવહિડિ નામના ગ્રંથમાં ભુવનપતિમાંથી નરભવમાં આવેલાને પણ તીર્થંકરપણું હોય એમ કહેલ છે. બાકી સાચો નિર્ણય તો સર્વજ્ઞ શિવાય બીજે કેણ કરી શકે?. એ પ્રમાણે ભાવિ તીર્થકર અરિહતે, ઉપન્ય છિલ્લાભવની પહેલાંના ભવમાં દેવ અથવા નરકનો ભવ કરી ચરમભવમાં રાજવંશીય ઉત્તમ ક્ષત્રિય રાજાઓની સુશીલ રાણોની કુક્ષિમાં અવતરે છે. તે પહેલાંના દેવપણુમાં જેમ બીજા દેવોને છ મહિનાનું આઉખું બાકી રહે ત્યારે શરીરની કાંતિ ઓછી થાય, લજજા(શરમ) ઘટે. વિગેરે ચિહ્નો પ્રકટે છે. ને તેથી તેઓને ઓછો કાલ દેવલેકમાં રહેવાનું જાણીને શેક પણ ધારણ કરે. તેમ તીર્થયર નામકર્મના પ્રદેશદયવાલા ભાવિ અરિહંતોને ઉપર જણાવેલા અવનકાલના ચિહ્નોમાંનું કઈ પણ ચિહ્ન ન પ્રકટે, પરંતુ દેવભવના છેલ્લા સમય સુધી તેઓના શરીરની કાંતિ ભવ્ય સુિંદર હોય છે. અને તેઓ પહેલાં કરતાં અધિક સુખને અનુભવતા હોવાથી ઘણું આનંદને અનુભવે છે. એમ બીજા અંગની ટીકામાં કહ્યું છે. અને પરિશિષ્ટ પર્વમાં પણ સ્પષ્ટ કહેલ છે. કે
