________________
શ્રી ચિત્યવંદન ભાષ્યને છબદ્ધ ભાષાનુવાદ.
૫૯
વાન છું. ત્યારપછી ગુરૂવંદનભાષ્ય અને પરચખાણુભાષ્યને અનુવાદ પણ અનુક્રમે આપવા ભાવના છે.
આ ભાષ્યવયના કર્તા પૂજ્યપાદુ આચાર્યદેવ શ્રી દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજા છે. તેમણે આ ભાષ્યના ત્રણ વિભાગ પાડેલા છે.
૧ લા વિભાગમાં ચિત્યવંદન 'ભાષ્ય છે. તેની પ્રાકૃત ગાથાઓ આર્યા છન્દમાં ૬૩ છે. આમાં દેવતત્વનું સ્વરૂપ અને તેની આરાધના સંક્ષિપ્તમાં ઘણી સારી રીતે વર્ણવેલ છે.
૨ જા વિભાગમાં “ગુરૂવંદન ભાષ્ય છે. તેની પ્રાકૃત ગાથાઓ આર્યા છન્દમાં ૪૧ છે. આમાં ગુરૂતત્વનું સ્વરૂપ અને તેની આરાધના સંક્ષેપમાં ખુબ જ આળેખેલ છે.
૩ જા વિભાગમાં “પચ્ચકખાણ ભાષ્ય છે. તેની પ્રાકૃત ગાથાઓ આર્યા છન્દમાં ૪૮ છે. આમાં ત્યાગમય ધર્મતત્વનું સ્વરૂપ અને તેનું આરાધન ટુંકાણમાં સુંદર રીતે બતાવેલ છે.
૧ શ્રીતપાગચ્છરૂપી ગંગા પ્રવાહને હિમાલય સમાન, તપાબિરૂદ્ધારક, હીરલા શ્રી જગચંદ્રસૂરીશ્વરજી કે જેમના આયંબિલ તપના પ્રભાવથી ચિતડગઢના મહારાણાએ વશ થઈ “તપ” એવું બિરૂદ જાહેર કર્યું હતું. ત્યારથી તપાગચ્છની શરૂઆત થઈ.
એટલું જ નહીં પણ તેજ મહારાણાની રાજસભામાં દિગંબરાચાર્યો સાથે વાદ કરતાં હીરાની પેઠે અભેદ્ય રહ્યા. તેથી મહારાણાએ. “હીરલા જગચંદ્રસૂરિ' એવું બિરૂદ પણ જાહેર કર્યું હતું.
આ ભાષ્યત્રયના રચયિતા દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજ પણ તેમના જ શિષ્યરત્ન છે. જેઓ શ્રીસુધર્માસ્વામીની ૪૫ મી પાટે આવે છે.
આ દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજે આ ભાષ્યત્રય સિવાય પણ અનેક પ્રત્યે રચી મહાન ઉપકાર કર્યો છે. જુઓ તેમના બનાવેલા અન્ય ગ્રન્થ
૧ વન્ડારૂત્તિ. ૨ સારવૃત્તિ દશા. ૩ કર્મગ્રન્થ દીપાસ્તો પહાડ ૪ સિદ્ધ પંચાશિકા. ૫ શ્રાદ્ધદિન કૃત્ય સૂત્ર અને વૃત્તિ. ૬ ધર્મરત્નવૃત્તિ. ૭ નૂતન કર્મગ્રન્ય પાંચ વૃત્તિ સહિત. ૮ સિદ્ધ દષ્ઠિકા સ્તવ ૯ સુદર્શન ચરિત્ર. ૧૦ સિરિ ઉસહ વહાણ પ્રમુખ સ્તવને.
તેમને ‘વિદ્યાનંદ” અને “ધર્મકીર્તિ' ઉપાધ્યાય નામના બે શિષ્યો હતા. ધર્મકીર્તિને પાછળથી આચાર્યપદ મળતાં ધર્મષસૂરિ થયા. તેઓ દેવેન્દ્રસૂરિ મહારાજની પાટે આવ્યા. તેમને પણ શત્રુંજયાદિ તીર્થના કલ્પિ, ચોવીશ જિનની સ્તુતિ, સ્વગુરૂકૃત, ચૈિત્યવંદન ભાષ્ય પર સંઘાચાર નામની વૃત્તિ, વગેરે સંસ્કૃત ગ્રન્થો તથા કેટલાએક પ્રાકૃતિ પ્રકરણે અવચૂરિ સાથે બનાવેલાં છે.
૧–આ ચૈત્યવંદન ભાષ્યની પહેલાં પણ શ્રી શાન્તિસૂરિ મહારાજે ચૈત્યવંદન સૂત્રો સહિત ૯૧૦ ગાથાઓને વેગવંળ મામા’ નામનો ગ્રન્થ રચેલો છે. તે ત્રણેય ભાષ્યની અવચૂરિ સહિત છપાઈને પ્રસિદ્ધ થયેલ છે. આ દેવેન્દ્રસૂરિના ચૈત્યવંદનભાષ્ય પર “સંઘાચાર વૃત્તિ’ શ્રીદેવેન્દ્રસુરિજીના શિષ્ય રત્ન ધર્મષસૂરિએ રચેલી છે.
