Jain Dharm Prakash 1964 Pustak 080 Ank 09

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 4

શ્રી વમાન-મહાવીર
લેખાંક : ૫૯
F લેખક : સ્વ. માતીચંદ્ય ગિરધરલાલ કાપડિયા (મૌક્તિક)
૧૦. વિનયપદ—નમ્રતામાંથી આ ગુણ જન્મે છે. યોગ્ય તે યોગ્ય માન આપવું. મોટા કે વિલની મેટા, ચાગ્ય તેની ભક્તિ કરવી અને તે ખરેખર મેટા છે એમ સાચી પ્રતીતિથી આ ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. એમાં ગુરુ કે ઉપકારકને વિનય કરવાના પ્રસગા આવે છે, જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્રના વિનય કરવા ઉપરાંત મન, વચન, કાયાના યાગના વિનય અને તેની શુભ પ્રવૃત્તિથી થાય છે અને સાતમા લેકાપચાર વિનયમાં શિસ્તનો આદર, ઊઠવા–બેસવા, માલવા–વવાની પદ્ધતિવાળી અનેક નાની મેટી પ્રવૃત્તિના સમાવેશ થાય છે. દેશકાળ પ્રમાણે આ લાપચાર વિનયમાં ફેરફાર થાય છે. વિનયગુણુના સબંધ અંદરના ગુણાનુરાગ અને શિસ્તપાલન સાથે છે. એમાં બાળ વૃદ્ધ ગ્લાન તપસ્વી ગુરુની સેવનાને સમાવેશ થાય છે. એમાં નર્સીંગને સમાવેશ થાય છે, એમાં સધ સેવા, સમાજ સેવા, સંસ્થાના સચલનને સમાવેશ થાય છે અને એના અંતરમાં ગુણતા અહુમાનની હ્રદયંગત ભાવનાને મુખ્યતા મળે છે. વિનયથી નિમળતા થાય છે, નિળતાથી શુદ્ધિ થાય છે, શુદ્ધિથી ચારિત્ર વિકાસ થાય છે, ચારિત્ર વિકાસથી સાધ્ય તરફ પ્રગતિ થાય છે અને પ્રગતિથી સ સાથી મુક્તિ થાય છે. આ રીતે વિનયપદના મહિમા મેટા છે.
૧૧. ચારિત્રપદ---સાધુના દશ યતિ ધર્મ, શ્રાવકનાં ભારવ્રત, સાંધુનાં પાંચ મહાવત, ક્રિયા અને જ્ઞાન સચાર, પડિલેહની વિશુદ્ધિ દોષરહિત આર, સામાયક ચતુર્વિશતિ સ્તવ વંદન પડિક્કમણુ કાચેાત્સગ પ્રત્યાખ્યાન એ એ આવશ્યકતા આ ચારિત્રમાં સમાવેશ થાય છે. પ્રાણીના સમસ્ત વનના અહીં સમાવેશ થાય છે, તેમાં ચારિત્રને સદ્દન સાથે સબંધ છે. સારા વ્યવહાર, સત્યની ઉપાસના,
પારકાના માલને ખાઈ ન જવાની ભાવના, કાળાં બજારને ઉત્તેજન ન આપવાની કે જાતે ન કરવાની ઈચ્છા એ એને નકારાત્મક વિભાગ છે અને સ્થિરતા પૂર્ણાંક રહેવુ, આત્મચિંતવન કરવુ, પરનિંદા કુથલીથી દૂર રહેવું અને મન પર સપૂર્ણ કાબૂ રાખી મનને કાઈ પ્રકારની વિસ્તૃળતામાં પડવા ન દેવું એ ચારિત્રને હકારાત્મક વિભાગ છે. કપાયને ઓળખવા, સંસારવૃક્ષનાં મૂળ કપાયા છે, ત્રિકરણ શુદ્ધિને સમજવી એ ચારિત્રનું અંગ છે અને સરળતાથી, કુશળતાથી, પવિત્રતાથી સ ંસાર ચલાવવા એ પણ ચારિત્રનું જીવન છે. એમાં વિભાજનની અપતા હૈાય, સાધ્ય તરફ પ્રયાણુ હાય, વસ્તુની વસ્તુગત સાચી કિંમત હાય અને અંતરમાં પ્રસન્નતા હૈય, એમાં પરિષ ઉપસ તરફ ઉપેક્ષા હાય, એને સહન કરવામાં હાવા મનાતા હોય, એમાં અંતર રમતા તરફ રાગ હાય, એમાં સંસારથી સથા સુક્તિના આદર્શ હાય અને કરવી પડતી સંસાર સેવા તરફ ઉપેક્ષા વૃત્તિ હાય, આવું ચારિત્ર સાધ્ય અપાવે છે, એની સેવના કરવાના અસંખ્ય માર્ગો છે, એને ઓળખી પેાતાને યેાગ્ય મા ને સ્વીકારવા એ ચારિત્રપદની આરાધના છે.
૧૨. બ્રહ્મચર્ય – ચેાથા સૂરિપદમાં વર્લ્ડ વેલ નવું વાડની બરાબર પાલના કરે, ભોગવિલાસને પૌદ્ગલિક ગણે, રાગ વચનને પણ કામનો વિભાગ કરે અને પેાતાના આદર્શમાં મુનિમહંત સ્થૂલિભદ્રને અથવા વિજયશેઠ વિજયારાણીને રાખે એ બ્રહ્મચારીને બ્રહ્મચર્ય'ને નમસ્કાર છે. તમે અ’ભચારિણ' 'ના મહિમા અનેરા છે, આંતરના સ્પર્શ કરનાર છે અને મહાવ્રતમાં પ્રધાનસ્થાનને સ્વાભાવિક રીતે પ્રાપ્ત ફરે છે. કાનદેવ સંસારમાં રખડાવનાર છે, એને તેા બેઠા બેઠા સ્મર્યા હોય તે પણ મહા ઉત્પાદ નિ:સાસા અને અંતર તે!ફાન મચાવે છે. એમાં we ( ૭૮ )વા