________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
=
==
=
=
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
વિરાગ્યની ભૂમિકા.
રંગીન રમકડા જેઈ બાલક તે લેવા માટે માબાપોને આરહ કરે છે. માબાપે જાણે છે
-એ રમકડામાં કાંઈપ સવ નથી. ઘેર જતાં સુધીમાં તે બાલકે એ ભાંગી નાખશે. એ દેખાતે હાથી, ઘડે કે મેટર અગર એંજીન તદ્દન નિરુપયોગી અને દેખાવ માત્ર છે. એમાં તે તે વસ્તુઓને આભાસ ઉત્પન્ન કરવામાં આવેલ છે. એમાં સત્યને અંશમાત્ર પણ નથી. એથી માબાપને પિતાના અનુભવ–નાનથી ખાત્રી હોય છે કે–એ વસ્તુ ખરીદ કરવી એ બલબુદ્ધિ છે. મતલબ કે, એમને એ રમકડા માટે જરાએ ઉત્સુકતા કે મેલ ઉતપન્ન થતા નથી, કારણ વસ્તુનું અંતરંગ એ જાણી લીધેલું હોય છે. વૈરાગ્યની ભૂમિકા લગભગ એવી જ હોય છે. નાની અને અનુભવી સંતપુરુષોની વૈરાગ્યદા એવી જ હોય છે. ગમે તેવું સુંદર રૂપ હોય એના ઉપર એને જરાપણુ રાગ ઉત્પન્ન થતા જ નથી. ગમે તેટલી સ્વાદિષ્ટ વૃતશર્કરા યુકત પકવાનની વાનીઓ એમની આગળ મૂકવા છતાં એમની જીભને પાણી છુટતું નથી. નીરસ અડારમાં અને પકવાનમાં એની દષ્ટિને ભેદ જણાતે જ નથી. એ વસ્તુ ખાતો હોય છતાં એને કોઈ સવાદનો અનુભવ થતો નથી. અરે ! આપણે જગ્યા કે ભૂખ્યા છીએ એનું પણ એને સ્મરણ રહેતું નથી. આમાનુભવના આનંદમાં એનું ચિત્ત એનપ્રોત થએલું હોવાને લીધે એની ઈદ્રિયો પોતપોતાના કામ માટે સ્થગિત કરી દે છે. એના મગજ સુધી ઈદ્રિયોના અનુભવે જઈ જ શકતા નથી. તેના વાદમાં આપણે એટલા પરવાઈ જઈએ છીએ કે, બારના ટકોરે ઘડીયાળ વગાડે અગર કોઈ માણસ આપણી પાસેથી કઈ વસ્તુ ઉચકી જાય છતાં આપણે તેને અનુભવ કરીએ નહીં. પાછળથી જાણ થતાં આપણને આશ્ચર્ય લાગે એવી સ્થિતિ વિરાગી મનુષ્ય અનુભવે છે અને એને જ વૈરાગ્ય કહે છે.
ઐહિક વસ્તુઓ માટે જરાએ આકર્ષણ ન હોય, તે માટે આતુર્ત ન હોય. એ મેળવવા માટે પ્રયત્ન સરખો પણ ન હોય, એ મળતાં જરાએ આનંદ ન હોય કે જતા જરાએ ખેદ ન હોય એવી સ્થિતિ અનુભવવી એ વિરાગનું લસણ કહેવાય. એ જ વૈરાગ્ય નામ ધારણ કરી શકે. ઘણય વૈરાગીઓ હોય છે. વર્ષ કે લિ ગ ધારણ કરવાથી વૈરાગ્યપણું થતું નથી. તેને માટે આત્માનુભવ અને દિવ્યદષ્ટ ઉઘડવી જોઈએ-પછી તે લિંગધારી હોય કે ન હોય. એ દિવ્યનયન ઉડ્યા પછી વૈરાગ્ય માટે વિશેષ પ્રયત્ન કરવાની જરૂર હેતી નથી. તે સ્વાભાવિક રીતે ખીલે છે. વૈરાગ્ય ધારણ કરનાર શરીર ધારણ કરી તે શરીર પાસે સેવા કરાવી શકાય તે માટે જ ભોજન કરે છે. શરીર પડી ન જાય તે માટે જ અન્ન ગ્રહણ કરે છે. એવી સ્થિતિમાં અને સ્વાદ કયાંથી હોય ? અંગ ઢાંકી, લોકોની સાનિધ્યમાં આવી, એમના કલ્યાણને માર્ગ બતાવવાનો એને હેતુ હોય છે. એટલા માટે જ વસ્ત્ર ધારણ કરવાના હોય છે. એ વસ્ત્ર સંવાળું છે કે ખરબચડું છે એ જોવાની ફુરસદ જ તેને કયાં
આ બધું થયું બાહ્ય વસ્તુઓ સંબંધી મેડનું વિવેચન, પણ અંતરંગ વિકારે અને વાર જીતી તેને રાગ છેડવો એ અત્યંત મુશ્કેલ વસ્તુ છે. ભલભલા વિચારક, શાસ્ત્રા અને લોકમાન્ય પુરુષોને પણ એ રાગ છે અને વિરાગ ધારણ કરી વૈરાગ્ય મેળવે
For Private And Personal Use Only
