________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વિરાગ્યની ભૂમિકા. :
એક
,
લેખક-સાહિત્યચંદ્ર બાલચંદ હીરાચંદ,-માલેગામ રાગ એટલે પ્રેમ, મક, આસક્તિ અને વિરાગ એટલે એના વિરોધી પ્રેમ રહિતપણું, આસક્તિ અગર મેહ ન હોય તે વિરાગ. એ ગુણને જ વૈરાગ્ય કહેવામાં આવે છે. મનુષ્યને પિતાપિતાની પરિસ્થિતિને અનુસરી અમુક વસ્તુ પરત્વે મોહ કે આસક્તિ જરૂર હોય છે. એ વસ્તુનું સાનિધ્ય એને ગમે છે. એ વસ્તુને ઉપભગ એને સુખકારક લાગે છે. પરિ. સ્થિતિને અનુસરતે તેમાં તરતમ ભાવ હે. ય છે, પણ દરેક મનુષ્ય એ આસક્તિ કે રાગમાં જરૂર ફસાય છે. વય પરત્વે પણ એ રાગ અથવા મોહ જુદું જુદું રૂપ ધારણ કરે છે. બાલકને જે વસ્તુમાં રાગ ઉત્પન્ન થાય છે, જે વસ્તુ માટે એ ધમપછાડા મારે છે, જે વસ્તુ મેળવવા માટે એ રડવા બેસે છે એ જ વસ્તુ યુવાનને મન એક કેડીની પણ કીંમતની હોતી નથી. ઉલટાની એ વરતુ નકામી એટલું જ નહી પણ ઉપદ્રવ આપનારી ભાસે છે. એની આગળ વધતા યુવાનના મોહન, રાગના વિષયે જુદા જ હોય છે. જે વસ્તુ કે વ્યકિત માટે એને મોહ જાગે છે તે વસ્તુ કે વ્યકિત એને ન મળે તે એ પિતાના પ્રાણ અર્પણ કરવાને તૈયાર થાય છે. બીજાની દૃષ્ટિથી એ તદ્દન ભૂખ જ હોય છે, પણ રાગ એટલે પ્રબલ થાય છે કે વિરાગની ત્યાં સંભાવને જ જોવામાં આવતી નથી. એના પ્રેમને વિષય યુએલ વ્યક્તિ જો એના તરફ તિરસ્કાર કે અભાવની ભાવના ધારણ કરે તો એને જાણે આખું આયુષ્ય અને જીવન ખારા ઝેર જેવું લાગે છે. અને નાશ એને આપઘાત કરવા પ્રેરે છે. ભલભલા હિંમતવાન દૃઢ મનવાળા પણ એ રામના ભંગ થઈ જાય છે. અને અનંત જન્મના પુણ્યના સાગથી મેળવેલ માનવ જન્મ એ ખોઈ બેસે છે. મતલબ કે રાગ કે મોહ એટલા માનવને ભયંકરમાં ભયંકર શત્રુ છે કે બધે વિવેક અને વિચાર એના માટે વય થઈ પડે છે. વૃદ્ધ અને સંસારની અસારતા તેમજ સંસારમાં અનુભવેલા કટુ પ્રસંગે નજરે જોએલી છતાં એને રાગ જરા પણું એ છે કે નથી. વડપણમાં પણ અનંતકાલની ટેવને લીધે અનેક વસ્તુઓના ઉપભોગની લાલસા કાયમ જ રહે છે. અનેક જાનના કૃત્રિમ ઉપાય જીને પ એ પિતાને વાલી વસ્તુ માટે તલપાપડ થઈ જાય છે. રાગ એટલે બધે પ્રબલ હેાય છે કે, વિરાગની વર્ણ વસ્તુઓ અને કથાઓ જાવા છતાં એના કટુ વિપાકના ફળ વિષે તે વારંવાર બીજાઓને ઉપદેશ આપવા છતાં પિતા ઉપર પ્રસંગ આવે છે તે કાર બની જાય છે, અને રોગને વશ થઈ રોગના કારણોને સેગ્યા જ કરે છે. એ બીજાઓને ઉપદેશ આપે છે. એ ઉપદેa cોવરે વારિકૂ જે હોય છે. ઉપદેશ આપ સહેલું છે, પણ પિતા ઉપર પ્રસંગ આવતા વિરાગ ધારણ કરી રાણ છોડ એ ભલભલા માટે મુશ્કેલ થઈ પડે છે. ત્યારે વૈરાગ્યની વાત કરતા રહેવું અને સંસારની ક્ષણભંગુરતા બોલતા રહેવું એ નિતાંત દંભ નહીં તો બીજું શું કહેવાય ?
એકાદ બજારમાં રમકડાની દુકાને નાના બાળકોને લઈ જઈએ. માં અનેક જાતના
For Private And Personal Use Only
