________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અંક ૩-૪ ].
વ્યવહાર કૌશલ.
૭૯
થશે, સમાજ-શરીર સુધરશે અને તમારા પ્રયત્નને સાચું ફળ બેસશે. બાકી કાંઈ કહેવું અને બીજી જ રીતે વર્તવું એ તો લાંબી નજરની કે સામાન્ય અક્કલની પણ ગેરહાજરી બતાવે છે. મેટી કે નાની બાબતમાં બેલો તેવું જ કરે, બીજાને સમજાવે તે પ્રમાણે જ વર્તો. દુનિયા આંધળી નથી, ગોટો ચાલતો નથી અને ટીકા થાય ત્યારે પરિણામ આકરાં લાગે છે.
To talk the right and do the wrong is foolishness which deceives none and brings no good results.
(૩૦૦) કેઈ કામ કરવા માટે આપણુ પાસે મુદ્દામ કારણ ન હોય તો,
તે કામ ન કરવા માટે આપણી પાસે એક સારું કારણ છે, મુખ હોય કે જીભ હોય એટલે આપણે બોલવું જ જોઈએ એવું કાંઈ નથી. સામાને લાભ થાય તેવું હોય તે મીઠી ભાષામાં હિતકારી પરિમિત વચન બોલવું તે પણ પ્રસંગે વિચારીને, જરૂર હોય તે અને તેટલું જ બોલવું એ વાત સ્વીકારવામાં આવે છે. ગમે તેમ બેલ બોલ કરવું એ તો બટકબેલા કે બાંઠાનું કામ છે. આ વાત દરેક માણસ સમજે છે અને સકારણ પ્રસંગે બોલવાનું ધારી બાકીના વખતમાં બેલવા પર સંયમ રાખે છે. તે જ પ્રમાણે પગ છે માટે ચાલવું જ જોઈએ એ વાત માન્ય થતી નથી. કારણ સર ચાલવા માટે પગ છે, હેતુસર પ્રવૃત્તિ માટે પગનો ઉગ છે એટલી વાત સ્વીકારીયે એટલે એને ફલિતાર્થ એ થાય છે કે-પગ હોય એટલે ચાલવું જ જોઈએ એ વાત માન્ય નથી રહેતી. એ જ પ્રમાણે ખાવાની વસ્તુ હોય માટે ખાવી જ જોઈએ એ વાત માન્ય નથી. ભૂખ લાગેલી હોય, વસ્તુ પચે તેવી હેય, અંદરથી રૂચિ જાગી હોય તે ખાવાની વસ્તુ ખાવી એ વાત આપણને માન્ય છે.
તે પ્રમાણે કામના સંબંધમાં સમજવાનું છે. કામની ખાતર કઈ સમજુ માણસ કામ કરે નહિ. કોઈ પ્રસંગ હોય, કોઈને વાયદે કર્યો હોય. કઈ સાથે સદે કર્યો હોય, કામ કરવાની ફરજ હોય તે જ કરવાનું રહે છે. બીજું કોઈ કામ નથી, વખત કાઢવાની જરૂર છે, માટે કરી નાખવું એ સાવ સમજણ વગરની વાત છે. આપણી પાસે તે શક્તિ કે આવડતને ઉપયોગ કરવાનાં અનેક પ્રસંગે પડેલા હોય છે, એટલે એમાંથી લાભકારી ઉપકારી પ્રવૃત્તિ આપણે ઉપાડી લઈએ. બાકી કામ ખાતર જ કામ કરવું, કોઈ પણ જાતના હેતુ કે ઉદ્દેશ વગર કરવું, નવરાશના વખતનો ઉપયોગ કરવા કામ કરવું એમાં કુશળતા નથી.
સમજુ માણસ તે વિચાર કરે કે કામ કરવાનું કઈ કારણ નથી, તેની પાછળ કઈ વિશિષ્ટ હેતુ કે ફરજ નથી તે તે કારણની ગેરહાજરી એ જ કામ ન કરવાનું કારણ છે. આપણું જીવન મર્યાદિત છે, આપણે એમાં અનેક પ્રાગતિક કામ કરવાનાં છે, ઉપકાર કરવાના છે, જીવન સુધારણું કરવાના અનેક પ્રસંગે નોતરવા છે, બહલાવવા છે, પાર પાડવા છે; ત્યાં વળી હેતુ કે કારણ વગરનું કામ હાથ ધરી આપણી શક્તિ, સગવડ, આવડત અને વખતને નિરર્થક વ્યય કેમ કરી નાખીએ ? કઈ નહિ તે શક્તિને સંગ્રહ
For Private And Personal Use Only
