________________
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[
૪
-
~~-~~~-~~-~
( ૨૬૨ ).
કાનના કરતાં આંખ મારફત થતું સ્વસંવેદન સત્તરગણું વધારે સુયોગ્ય–પ્રમાણિક હેાય છે એમ કહેવાય છે, તો પછી સારા ઈરાદાઓ ભાષામાં સાંભળવાને બદલે કાર્યમાં દેખાય એ સમીચીન છે.
કાયદે તે કહે છે કે માત્ર સાંભળેલી બાબત પુરાવામાં દાખલ જ થઈ શકે નહિ. એને Hearsay evidence શ્રતિદ્વારા થયેલ પુરાવો ગણી કાયદો એક જ શરતે દાખલ કરે છે અને તે એ કે જેની પાસેથી સાંભળેલ હોય તેણે તે બાબત નજરે જોયેલ કે જાતે અનુભવેલ હોવી જોઈએ અને તે પુરાવો આપવા હાજર થનાર હોવો જોઈએ. આનું કારણ એ છે કે સાંભળેલ વાત ઘણીવાર વિપર્યાસ પામી જાય છે. તેમાં ટકા વધી જાય છે, મુદ્દામ બાબતો પાછળ રહી જાય છે અને ઊલટ તપાસને તેમાં પરીક્ષા કરવાનો અવકાશ મળતા નથી.
માટે વ્યવહાર કહે છે કે સાંભળેલી વાત કરતાં નજરે જોયેલી વાત વધારે સાચી હેવી સંભવે છે, એમાં તયાંશ ઘણો વધારે હોય છે. સાંભળી સંભળાવીને રાજી થવા કરતાં એવી વાત છવી લેવી એમાં જ સ્વપરનું શ્રેય છે, એમાં સંવેદન છે, એમાં આત્મરમણતા છે. ગજના ગજ ભરે જાય અને એક તસુ પણ ફાડે નહિ તેવા શ્રવણુરસિક માણસો પિતાને અને સમાજને બોજારૂપ થાય છે અને ઘણીવાર તે આકરી તીવ્રતાને અંગે પોતાનું ભાવી પણ જોખમમાં મૂકી દે છે અને ઉઘાડા પડે ત્યારે ભારે વિમાસણમાં પડી જાય છે.
, એક સજજન મેં એવા જોયા છે કે એને ઘણી ઘણી મોટી વાતો કરવાની ટેવ. એ યોગ કે અધ્યાત્મની વાત કરે તો ભાઈસાહેબ જાણે એમને સ્થાનેથી કદી ઊઠતા પણ નહિ હોય એવું લાગે, પણ એમને મન સર્વ પિોથીમાંનાં રીંગણાં જેવું જ હતું. સત્ય, પ્રમાણિકપણું, બ્રહ્મચર્યની કે અહિંસા, માયા ત્યાગની મોટી મોટી વાત કરનારા જ્યારે વર્તન કરવાનો વખત આવે ત્યારે સામાન્ય કક્ષાએ ઊતરી જાય કે ગમે તેવું ભળતું વર્તન કરી બેસે ત્યારે બહુ નુકસાનકારક દાખલે બેસાડે છે. ખરી વાત તો વર્તન ઉપર જ આધાર રાખે છે. જેનું ચારિત્ર નિમળ, જે નાનામાં નાની બાબતમાં પણ બહુ ચોક્કસ હોય, જેના પ્રત્યેક વિચાર, વચન કે વર્તનમાં એનું જીવનપ્રતિબિંબ પડતું હોય, જેના ઉપદેશ કે વિચારદર્શન અને મન-વચન-કાયાના પ્રસંગોમાં સુમેળ સધાયો હોય, એકવાક્યતા હોય, ત્યાં જીવન છે, ત્યાં સાધ્ય તરફ પ્રયાણ છે, ત્યાં પ્રગતિને પંથે આગળ ધપવાપણું છે. ત્યાં જીવનનો સાચે રસ છે માટે જે સારા ઇરાદાઓ, નિર્ણયો કે નિશ્ચય હોય તેને તે પ્રમાણે અમલ કરો, તેને વ્યવહારમાં મૂકે, તેને પ્રદર્શનના પદાર્થો ગણવાને બદલે જીવવાનાં સૂત્રો ગણે અને તેને જીભની મીઠાશના લબરકા લેવાના સાધનને બદલે હૃદયગુહામાંથી નીકળતાં નિમળ કવારાની ફિર ગણી એનો આમોદ લે. પરાણે કે દેખાવ માટે જીવવું નિરથક છે, આત્મ વિગેપનમાં સાચી જ છે અને બોલ્યા કરતાં કરી બતાવવામાં ઉલ્લાસ છે, આનંદ છે, મંગળ છે, મોજ છે અને જીવનસાફલ્ય છે, માટે બોલવાને બદલે છો, સદ્વિચારને ઘરેણું ન ગણે, પચાવવાનું ધાન્ય ગણે.
Perception is said to be seventeen times juster through the eyes than through the ears. Then let good intentions be seen in action rather than heard in speach.
(26–7–44.)
