________________
૧૯૦
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
( ૨૬૪) આપણે જરૂર યાદ રાખવું જોઈએ કેઃ જીવનને ઉદ્દેશ સુખ-ચેન આરામ નથી, પણ ચારિત્ર છે; જીવનને વેપાર-વ્યવસાય અમનચમન નથી, પણ વિકાસ છે.
જીવનનો ઉદ્દેશ છે? આવ્યા, ખાધું પીધું, હર્યાફર્યા, વરઘોડે મહાલ્યા, બેન્કમાં કે વટાવ ખાતામાં રકમ જમા બતાવી, થોડાં શેર કે ઘરના ઘર ખરીદ્યાં કે બંધાવ્યા, અને પછી શું ? અથવા રખડયા, ભટક્યા, ઠઠ્ઠા મશ્કરી કરી, હીલ સ્ટેશને ગયા, ગંજીપાનાં પાનાં રમ્યાં કે ચોપાટ, શેતરંજ ખેલી અને માંદા પડી મોત આવ્યું ત્યારે ચાલ્યા ગયા ! આ તે કાંઈ ઉદેશ છે ? આમાં કોઈ હેતુ છે ? આમાં કાંઈ સાધ્ય છે ? આમાં કાંણ સ્થાયી તત્ત્વ કે સ્થિર તત્ત્વ છે ? આ જીવનને હેતુ હોઈ શકે ? હવે ઘટે ? આપણી માનવતાને છાજે? આપણા ગૌરવને શોભે? કાંઈ ઉરચ તત્વ હોય, કાંઇ હંમેશ રહે કે આંતરને સંતોષે તેવું રહસ્ય હોય, કાંઈ આગળ ધપાવે તેવો માનસમ્રાહ હોય, કાંઈ હૃદયને તર્પણ કરે અને મન વાણી કે ક્રિયા પર સંયમ લાવે તેવી સાપેક્ષત્તિ હોય તે તેને ઉદ્દેશનું નામ પણુ શેભે, બાકી ખાધું તે તે ખાધું, બીજે દિવસે સવારે વાડામાં ગયા કે સર્વ ખલાસ ! એમાં ક્ષણ માત્ર ૨સ લાગ્યા હોય કે મુખ દ્રવ્યું હય તો તેને ચમકાર વીજળીના ચમકાર જેટલો છે. મોજમજામાં કાંઈ માલ નથી, આનંદ ચેનચમનમાં કોઈ સ્થિર-સ્થાયી તત્વ નથી અને એને જિંદગીને ઉદેશ કહે તેની જેવી ભૂલ નથી.
અને જીવનને વ્યાપાર ? આ લીયા દીયા કે ઘરાકને સમજાવ્યા, સાટાં કર્યા કે કૌભાંડ કર્યા. દલાલો કર્યા કે સદાઓ જમાવ્યાં, નોકરી કરી કે અમલદારી કરી–એ તે વેપાર કહેવાય ? વેપાર તો ખરો હંયના વિકાસનો હોય તે સાચી લક્ષ્મી વધારે, જેમાં એકને લાખ થાય. અંતરાત્માના પ્રસન્ન પ્રસાદો થાય, દાન દયા સંયમના સરડકા આવે, શાંતિ સ્થિરતા સેજન્યના ચોક પૂરાય, યાનની એકાગ્રતાના શાંત વાયરા ઊઠે, અનેક નાના મોટા ગણો સેવાકાર્ય સ્વીકારે અને રાતદિવસ અંતરના ઊમળકા આવે એનું નામ સાચો “વેપાર ' કર્યો કહેવાય. લાખ કમાઈને કરોડ ગુમાવીયે તેનું નામ વ્યાપાર ન કહેવાય; એ તો ખરી રીતે કુંભારપણું કે હજામત ગણાય. જ્યાં સુધી અંદરના વિકાસ ચિરં જીવી ન થાય, જ્યાં સુધી પ્રેમ શાંતિ સમતા અને વિશ્વબંધુત્વના ચલણે હાજરાહજુર ન થાય ત્યાં સુધી સાચો વેપાર ” આવો કે કર્યો ગણાય નહિ; માટે જીવનના સાચા ઉદ્દેશને ૫રખી સાચો વેપાર માંડે, ખાટાં ખાતાં બતાવવાની કે દેવાળી આ પાસે લેણી પડતી રકમને પુંછ ગણુવાની ભૂલથી દૂર રહો અને ઉદ્દેશ વગર જીવતરને ફેંકી દેવાની કે ખોટા ઊંધા વેપારને વ્યવસાય માનવાની ભૂલ ન કરો. આવો અવસર વારંવાર આવતો નથી; માટે સાચાને ઓળખો અને ખોટા વેપારને લાત મારો.
ઐક્તિક We need to remember that the ultimate goal of life is not comfort but character, that the business of life is not pleasure but growth.
. (7–9–46)
