Jain Dharm Prakash 1947 Pustak 063 Ank 07

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

URUGURUKUHURSAURUSHER
છે પ્રદશન )
ENURSINGERBREFEBRUBE લેખક–આચાર્યશ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ, દર્શન શબ્દ ગુણવાચક છે અને તેના અનેક અર્થ થાય છે. દર્શન એટલે જેવું, સામાન્ય જ્ઞાન, તાત્વિક રુચિ, સિદ્ધાંત આદિ અનેક વાગ્યેમાં દર્શન શબ્દ વપરાય છે. પ્રભુદર્શન એટલે પ્રભુના સિદ્ધાંતનું સામાન્ય જ્ઞાન, પ્રભુના વચનની ચિ અથવા તો સદ્દભૂત ગુણેનું ચિંતવન, વ્યવહારથી પ્રભુદર્શન કહેવાય અને આત્મા તથા પરમાત્માની અભેદદશાની પ્રાપ્તિ અર્થાત વીતરાગ દશાની પ્રાપ્તિ તે નિશ્ચયથી પ્રભુદર્શન કહી શકાય.
વ્યવહાર તથા નિશ્ચય બંને સાથે જ રહે છે. ફરક માત્ર એટલે જ હોય છે કે-વ્યકિતવિશેષને લઈને મુખ્ય ગેણુતા રહેલી છે. જેને વ્યવહાર મુખ્ય હોય છે તેને નિશ્ચય ગૌણ રહે છે અને જેણે નિશ્ચયને પ્રધાનતા આપેલી હોય છે તે વ્યવહારને ગૌણ રાખે છે. અલપઝ-છદ્મસ્થને વ્યવહારની પ્રધાનતા અને નિશ્ચયની ગણતા હોય છે ત્યારે સર્વજ્ઞને નિશ્ચય પ્રધાન અને વ્યવહાર શૈણ હેાય છે. જેઓ નિશ્ચયનો સર્વથા અનાદર કરવાનું કહે છે તેઓ ભૂલે છે; કારણ કે ધ્યેય સન્મુખ રાખ્યા સિવાય કાંઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરી શકાય નહિં. પ્રોજન સિવાય તે મંદ મનુષ્ય પણું એક ડગલું પણ ભરી શકે નહિં, માટે કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ કરતાં પહેલાં ધ્યેય તો નક્કી કરવું જ પડે છે. વ્યવહાર એટલે ક્રિયા અને નિશ્ચય એટલે જ્ઞાન, આ બે ભેગાં ભળ્યા સિવાય કોઈ પણ કાર્યની સિદ્ધિ થઈ શક્તી નથી, અને એટલા માટે જ પૂર્વપુરુષો કહી ગયા છે કે –“સ્થાનજિયા મોક્ષ: ” સાચું જાણીને કરવાથી જ જીવ મુક્તિ મેળવી શકે છે માટે જે કાંઈ કરવું હોય તેનું જ્ઞાન પ્રથમ હોવું જ જોઈએ.
પ્રભુ એટલે કોણ, પ્રભુનો સિદ્ધાંત શું છે તથા પ્રભુને નમવું પૂજવું શા માટે? આ બધાયનું પ્રથમ સાચું જ્ઞાન હોય તો જ વ્યવહારથી પણ પ્રભુદર્શન કર્યું કહેવાય. જે પ્રભુને સાચી રીતે ન ઓળખતા હાઈવે, પ્રભુત્વ સિદ્ધાંતને પણ સાચી રીતે સમજી જાણતા ન હોઈએ તો પ્રભુપ્રતિમાને જેવા માત્રનું નામ દર્શન કહી શકાય. જેઓ પ્રભુને ઓળખતા નથી તેઓ પ્રભુ આગળ ઊભા રહીને સ્તુતિ કરે છે, તેને પોતે પણ સમજી શકતા નથી કે અમે પ્રભુનું બહુમાન કરીયે છીએ કે કેમ અને એટલા માટે જ કેટલાક પ્રભુસ્વરૂપથી અણુજાણ જડ સ્વરૂપ પ્રભુપ્રતિમાના અવયવનું તથા મુકુટ-કુંડળ કે રચવામાં આવતી આંગી વિગેરેનું વર્ણન સ્તુતિ સ્તવમાં જોડતા તથા બોલતા દષ્ટિગોચર થાય છે, પણ પ્રભુના સદભૂત ગુણગર્ભિત સ્તવન-સ્તુતિ જેડનાર તથા બોલનાર બહુ જ ઓછા નજરે આવે છે. બાહા દષ્ટિ પાષાણુની પ્રતિમામાં પણ પ્રભુને જોઈ શકે છે અને પોતે પ્રભુ બની શકે છે,
( ૧૫૩ )