________________
માનસન્માન =
નામાંકન કરાય અપાર માન
મકાન-
મમમમ મ મ મ મ મ
.' મ સાથે
I
ચગાવંચક, ક્રિયાવચક અને ફલાવ ચક છે
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
લેખકઃ - ૭ ભગવાનદાસ મનસુખભાઈ મહેતા. M. B. B. S. નિર્મલ સાધુ ભગતિ લહી....સખી દેખ દે,
ગ અવંચક હાયસખી... કિરિયાવંચક તિમ સહી...સખી
ફલ અવંચક જોય...સખી..” -શ્રી આનંદઘનજી. ઉપક્રમ
શાસ્ત્રમાં ગાવચક, ક્રિયાવંચક અને ફલાવંચક એ અવંચકત્રયને નિર્દેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેના ઉપરથી ફલિત થતો ઉત્તમ પરમાર્થ વિચારવા જેવો ને મનન કરવા જેવો છે. શ્રીમાન હરિભદ્રાચાર્યજીએ શ્રી યોગદષ્ઠિસમુચ્ચયમાં આ અવંચકની
પષ્ટ વ્યાખ્યા સંક્ષેપમાં દર્શાવી છે. તે ઉત્તમ પરમાર્થ રહસ્યથી પરિપૂર્ણ હોઈ તે પર વિશદ વિચારણા કરવી આવશ્યક છે. આ સતશાસ્ત્રને સ્વાધ્યાય કરતાં તે પર વિસ્તૃત વિવેચન કરવાની આ લેખકને ભાવના થઈ જે ઘણે અંશે ફલિત થઈ છે. એટલે તદતગંત આ અવંચકત્રયને પણ યથાશક્તિ-મતિ વિચાર કરવાનું સહેજે બની આવ્યું છે. તેમાંથી કંઇક અ નમૂનારૂપે સુજ્ઞ વાચકની સુવિચારણાર્થે રજૂ કરવાનો ઉપક્રમ કર્યો છે.
આ અવંચકત્રયનું સ્વરૂપ સમજવા માટે શ્રી હરિભદ્રાચાર્યજીએ બાણુની લક્ષ્યક્રિયાનું દષ્ટાંત ઉપન્યસ્ત કર્યું છે – અવંચકત્રચી
" योगक्रियाफलाख्यं यच्छ्यतेऽवश्चकत्रयम् ।
साधूनाश्रित्य परममिषुलक्ष्यक्रियोपमम् ॥" અર્થાત—“ સાધુઓને આશ્રીને વેગ, ક્રિયા ને ફલ નામનું અવંચકત્રય ( ત્રિપુટી) સંભળાય છે. તેને બાણની લક્ષ્મક્રિયાની ઉપમા છે. ”
હવે આ દષ્ટાંતને વિશેષ વિચાર કરીએ –
યોગાવંચક, ક્રિયાવંચક અને ફલાવંચક એ ત્રણ પ્રકારના અવંચક શાસ્ત્રમાં કહ્યા છે. આ અવંચક એક પ્રકારનો અયકત સમાધિવિશેષ-ગવિશેષ છે. નાના પ્રકારના સોપશમને લીધે ઉપજો તેવા પ્રકારનો આશયવિશેષ-ચિત્તપરિણામવિશેષ છે.
“અવંચક” એટલે શું ? અવંચક એટલે વંચે નહિં, છેતરે નહિં તે. જે કદી ખાલી ન જાય. એકે નહિ. એવો અમોધ, અચક, અવિસંવાદી, રામબાણ તે અવંચક. યોગ એવો કે કદી વંચે નહિં-ચૂકે નહિ, તે ગાવંચક ક્રિયા એવી કે કદી વંચે નહિંફોગટ જાય નહિં, તે ક્રિયાવંચક ફલ એવું કે કદી વચે નહિં, ખાલી જાય નહિ તે ફલાવંચક.
