________________
અંક ૭ મે. ] ગાવંચક, દિયાવંચક અને ફલાવંચક
૧૭૫ છે. પણ એક જ લક્ષ્યના અનુસંધાનરૂપ થગ ન હોય, વિવિધલક્ષી અનેકાંત ક્રિયા હાય, અને તેથી કરીને વિવિધ અનેકાંત ફળ-ચારે ગતિમાં રડવડવારૂપ ફળ મળે, તે એ ત્રણે વંચક છે. સતપુરુષનું ઓળખાણ
અને આ લક્ષ્યનું ભાન પણ સદ્દગુરુ સપુરુષના સમાગમ વેગથી થાય છે, માટે સાચા સદગુરુનો ચોગ તથારૂપ ઓળખાણું તે કારણનું પણ કારણ હોવાથી ગાવચક છે, તે સપુરુષ સદગુરુના સેવાભક્તિ આદિ કરવા તે કિયાવચક છે, અને પરંપરાએ તેના કલરૂપે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થવી તે લાવંચક છે.
પરમ તાવિકશિરે મણિ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજીએ ઉત્તમ મનનીય વચનો કહ્યાં છે કે
જીવને જ્ઞાની પુરુષનું ઓળખાણ થયે તથા પ્રકારે અનંતાનુબંધી ક્રોધ, માન, માયા, લેભ મેળાં પડવાને પ્રકાર બનવાગ્ય છે, કે જેમ બની અનુક્રમે તે પરિક્ષીણપણાને પામે છે. સપુરુષનું ઓળખાણ જેમ જેમ જીવને થાય છે, તેમ તેમ મતાભિગ્રહ, દુરાગ્રહતાદિ ભાવ મેળા પડવા લાગે છે, અને પોતાના દેષ જેવા ભણી ચિત્ત વળે છે. વિકથાદિ ભાવમાં નીરસપણું લાગે છે કે જુગુપ્સા ઉત્પન્ન થાય છે. x x x જીવને સસ્પષનો યોગ થયે તે એવી ભાવના થાય કે અત્યાર સુધી જે મારા પ્રયત્ન કલ્યાણને અર્થે હતાં તે સૈ નિષ્કળ હતાં-લક્ષ વગરના બાણની પેઠે હતા. પણ હવે પુરુષને અપૂર્વ યાંગ થયો છે, તો મારાં સર્વ સાધન સફળ થવાને હેતુ છે. ” ઇત્યાદિ.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર, પત્રાંક ૪૩૩. શ્રીમાન્ આનંદઘનજી અને શ્રીમાન દેવચંદ્રજી આનો પ્રતિધ્વનિ કરે છે કે- “ પરિચય પાતક ઘાતક સાધુ શું રે, અકુશલ અપચય ચેત, ગ્રંથે અધ્યાતમ શ્રવણ મનન કરી રે, પરિશીલન નય હેત. સંભવ ”
શ્રી આનંદઘનજી પ્રભુપણે પ્રભુ ઓળખી રે, અમલ વિમલ ગુણગેહ, - સાધ્યદષ્ટિ સાધકપણે રે, વંદે ધન્ય નર તેહ ”
“સાયરસી સાધકપણે, અભિસંધિ રમ્યા નિજ લક્ષ રે.” -શ્રીકવચંદ્રજી વંચકાગનું ઠગપણું
આમ વંચક-અવંચક શબ્દના પ્રયોગમાં ભગવાન શાસ્ત્રકારે ઘણો પરમાર્થ સમજાવ્યે છે. વંચક એટલે છેતરનાર, ઠગનાર, છળનાર. ઠગ જેમ માણસને ભૂલાવામાં નાંખી દઈ, થાપ આપે છે. તેમ આ વંચક ગાદિ જીવને ભૂલાવા-ભ્રમણામાં નાંખી દઈ ઠગે છે. છેતરે છે, છળે છે કારણ કે મૂળ લયનું ભાન ન હતાં છતાં, જીવ બિચારો બકમમાં ને બકમમાં એમ માને છે કે હું યોગ સાધું છું, હું ક્રિયા કરું છું, મને ફળ મળશે. પણ તે બિચારો ઠગાય છે ! ને અનંત યોગ સાધતાં છતાં, અનંત ક્રિયા કરતા છતાં તે ઉધે રવાડે ચડી ગયો હોવાથી અનંત ફળ પામતે ચારે ગતિમાં રડવડે છે–રખડે છે
