________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
શ્રી જે.
માં પ્રકાશ.
નથી તો કેમ નથી? હોય તે શું અને કેવું હોવું જોઈએ? વિગેરે બાબતનો વિચાર કર્યો છે? ને કર્યો હોય તો આપણી ગણના શેમાં થાય ? “મંદ પ્રાણી પણ પ્રયોજન વગર પ્રવૃત્તિ કરતે નથી” એમ આપણે ઉપર જોયું, તે પછી આ હેાય તે તો આપણે “મંદ” માંથી પણ ગયા. ત્યારે આ પ્રસંગે આપણે આવા આવા વિચારો કરીએ. વળી કોઈ વાર આવા પ્રકીર્ણ વિચારેનો સમન્વય કરશું.
ત્યારે આ જીવનનું સાધ્ય શું ? આપણી નાના અને મોટી પ્રવૃત્તિઓને અંદરખાનેથી હેતુ તપાસવાની જરૂર છે, તેમાં પણ હેતુના બે પ્રકાર છે, એક તે. રાશિમાં રહેલા હેતુને અંગે કાર્ય થાય છે અને એક એ હેતુને પરિ ણામે બી હેતુ હોય છે અને છેવટે અંતિમ હેતુ હોય છે. આપણે કલમ હાથમાં લઈએ ત્યારે સાનિધ્યમાં તે કાંઈ લખવાનું કે રામુ માંડવાનો હેતુ હોય છે, પણ કઈ લખવા ખાતર લખતું નથી, પડ તૈયાર કરવા ખાતર નાનું માંડતું નથી. આપણે દેરાસરે જઈ તે જવા ખાતર જતા નથી, પણ એ જવામાં કોઈ હેતું હોય છે. એ હેતુની પરંપરા વિચારીએ તો છેવટ અંતિમ હેતુ સમજાય છે, એ અંતિમ હેતુ સ્પષ્ટ હોય, ચકકસ હેય તે જ આપણી પર્વ કિયાએ તેને અનુલક્ષીને થાચ છે. આપણે ઘેરથી ફા નીકળીએ અને
ક્યાં જવું છે તેનો નિર્ણય ન હોય અને આપણા મનની ડામાડોળ સ્થિતિ હોય તે આપણી ગતિ કેવી થાય છે ? આપણે કામમાં બેસીએ અને કયાની ટીકીટ લેવી છે તે આપણે જ જાણતા ન હોઈએ તો આપણને કેવા ખ્યાલે થાય છે? જીવનપ્રવૃત્તિમાં કાંઈ આવું દેખાય છે? દેખાય છે તે તેના કારણે શું છે ? કારણે હશે એવો કોઈ વખત વિચાર પણ કર્યો છે ? ન કર્યો હોય તો પછી આપણી ” માં પણ ગણના થાય છે તેથી પણ ઓછી હદે પહોંચીએ ? તે વિચારવા યોગ્ય છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય છે કે શું આપણે જે પ્રવૃત્તિ કરીએ છીએ તેને હેતુજ નથી કે આપણે વિચાર કરતા નથી ? આવી અસંભવિત વાતની સ્થાપના કરી હોય અને પછી તે પર નિર્ણએ બાંધવા માંડ્યા હોય તે તેમાં ભૂલ લાગશે. તેટલા માટે પ્રથમ એ વિચાર કરવાની જરૂર છે કે આપણા સર્વ કાર્યોના સમીપના હેતુઓ તો આપણી બુદ્ધિ-શક્તિની ખીલવાડીના પ્રમાણમાં એ છે વધતે અંગે જાણવામાં હોય છે, પણ અંતિમ હેતુને ખ્યાલ હોતો નથી, હાય છે તે ઘણે અપષ્ટ હોય છે અને એના વચ્ચેના રાધનાનાં ઘણી ગેરવ્યવસ્થા હોય છે. એના છેડા દાખલા વિચારીએ. એક અભ્યાસી વિલાયત જઈ એ ખર્ચ અને કાંઈક પ્રયાસ કરી બેરિસ્ટરની પદવી સંપાદન કરી આવ્યું. તે એક સમજુ એ બી પાસે ગયે. ગીને પિતાના દૂર દેશની મુસાફરી અને અભ્યાસની વાત કરી. પછી તેઓ વચ્ચે નીચે પ્રમાણે વાતચીત થઇ. : . . .
For Private And Personal Use Only
