________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
14
જૈનધમ પ્રકારા.
જેમ કાઇ પ્રાણીને મરણુ ગમતું નથી તેમ ફાઇને દુ:ખ પણ ગમતું નથી. સર્વ પ્રાણીની ઇચ્છા સુખ મેળવવા તરફ હાય છે. પેાતાના સંચાગે અનુકૂળ હ કે ન હેા તેની તપાસ કે વિચારણા કર્યા વગર દરેક પ્રાણીની ઇચ્છા પેાતાના સ ધમાં સુખ મેળવવાની અને દુ:ખને દૂર કરવાની હાય છે. જેટલે મરણ માટે આ પ્રાણીને ભય લાગે છે તેટલેાજ ભય દુ:ખ માટે લાગે છે. આથી તે દુ:ખમાંથી છટકી જવા માટે અથવા આવી પડનારાં દુ:ખમાંથી મચવા માટે અનેક પ્રયત્ન કરે છે અને સુખ મેળવવા માટે અનેક પ્રવૃત્તિએ કરે છે. સુખ મેળવવા માટે મનુષ્ય કેટલા પ્રયત્ન કરે છે તે તપાસીએ તે જણાશે કે તે અનેક પ્રકારની ઉપા ધિએ આદરી બેસે છે, ધનની ખાતર તે દૂર દેશમાં રખડે છે, જંગલા અને વનામાં પ્રવેશ કરે છે, ખાણા ખેાઢે છે, જીવ તેખમમાં આવે તે રીતે નદી નાળામાં સમુદ્રમાં પ્રવેશ કરે છે, ઉંઘ તરે છે, સગવડે! ત છે, રાત્રીદિવસ વેડ કરે છે, માનની ખાતર અનેકની ખુશામત કરે છે, સાચાં ખાટાં ગોટા વાળે છે અને ઉપરથી સીત કરી પ્રમાણિક દેખાઇ પેાતાના મનની ઇચ્છાને તૃપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરે છે. આવા અનેક દાખલાઓ આપી શકાય. તાત્પર્ય એ છે કે પોતાનાં માની લીધેલાં સુખ ખાતર પ્રાણી ગમે તે કામ કરવા મડી જાય છે. જ્ઞાનની વિશાળતા પ્રમાણે સુખનુ સાધ્ય ક્રૂરે છે એ ખર્ છે. સાધારણ વ્યવહારૂ માણસ ધનપ્રાપ્તિમાં સુખ માને છે, રસીક માણુસ કાવ્ય કે ચીત્રમાં સુખ સમજે છે, ચેાગી ચેગ સાધનમાં, ચાની ધ્યાનની સ્થીરતામાં, વિશિષ્ટ આત્મસત્તા સાધ્ય કરનાર પરમાત્મપદ પ્રાપ્તિમાં સુખ જુએ છે અને તે પ્રમાણે તેનાં સાધના જૂદાં પડી જાય છે, પરંતુ.અત્યારે આપણે સુખ કયાં છે તે પ્રશ્નનના વિચાર કરતા નથી, અહીં તેા વક્તવ્ય એટલુ જ છે કે દરેક પ્રાણી પેાતાના વિકાસ પ્રમાણે એક યા બીજા પ્રકારનુ સુખ મેળવવા ઇચ્છે છે અને જેને તે દુ:ખ માને છે તેનાથી દૂર હુડતા જાય છે.
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દયાના વિષયમાં આપણે જોઇ ગયા કે સ્વદયાને વિચાર કરનાર પ્રાણી અને તેટલે પરભાવ ત્યાગ કરી આત્મરમણતા કરે છે. માત્મરમણતા કરવાને અગે કેટલાક વિશિષ્ટ નિયમે સમાન્ય સત્ય તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા છે, તેમાંથી ચાર ખાતા બહુ અગત્યની ગણવામાં આવે છે અને તે ચારે અહિંસાના-દયાના વિષયને વિસ્તારનાર છે.
હવે એ સમાન્ય ચાર મહાન સત્યે જે દયા ધર્મનું સ્પષ્ટ પ્રતિપાદન કર નારા છે તેને ચાર ભાવના કહેવામાં આવે છે. તેનાં મૈત્રી, પ્રમેદ, કરૂણા અને માધ્યસ્થ્ય એવાં ચાર નામે છે. સર્વ મનુષ્યા તરફ, સર્વ પંચિયા તરફ, સર્વ નાના વા તરફ અથવા સર્વ પ્રાણી વર્ગ તરફ પ્રેમભાવ રાખવે, તેના
For Private And Personal Use Only
