________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દુઃખિતે કુરૂ દયામ.
સ્થળ રીતે અને વસ્તુતઃ પ્રાણીને સાંસારિક દુઃખોમાંથી મૂકાવવા પ્રયત્ન કરેઆધ્યાત્મિક દુ:ખમાંથી મૂકાવવાનો પ્રયત્ન કરવો તે છે. એ સર્વ દયાનો વિષય બને છે. આપણી શક્તિ, સ્થિતિ અને સંગ અનુસાર કોમ, દેશ કે વિશ્વને અંગે દયાને લંબાવવાની ખાસ જરૂર છે. પોતાના સગા સ્નેહીઓને, જ્ઞાતીબંધુને, ગામના રહેવાસીઓને, પ્રાન્ત કે દેશને કે આખા વિશ્વને પિતાના ધનનો, જ્ઞાનને કે બીજી કોઈ અનુકૂળતાને લાભ આપવો, અને લાભ આપવામાં પોતાની ફરજનેજ ખ્યાલ કરવો એ દયાનો વિષય છે. આથી વિશુદ્ધ અંત:કરણવાળા વિચારશીલ પુરૂ ગ્ય અંકુશ નીચે રહી, કેમની કે સમાજની અનેક પ્રકારે લાભદાયક સ્થિતિ દયાને અંગે ઉપજાવી શકે છે.
દ્રવ્ય દયાને અંગે સમરાદિત્યનું ચરિત્ર વાંચતાં અનેક વિચાર આવે છે. યશોધર ચરિત્ર પણ એવાજ અનેક વિચારો પૂરા પાડે છે. આઠે પ્રકારની દયાને ઉત્કૃષ્ટ ખ્યાલ લાવવા માટે શ્રી મહાવીર સ્વામીનું ચરિત્ર ખાસ વિચારવા ગ્ય છે. પરદાદ્વારા સ્વદયા કેવી ઉત્તમ પ્રકારે સચવાય છે તેને માટે તે ચરિત્રમાં એકજ દાખલો બસ થશે. છમાસ સુધી અત્યંત આકરા પ્રાણાન્ત ઉપસર્ગો કરનાર સંગમ જ્યારે પોતાનું કાંઈ વળવાથી પાછો જાય છે, ત્યારે પ્રભુને પિતાપર થયેલા ઉપસર્ગ માટે ખેદ થતો નથી કે સંગમ ઉપર દ્વેષ થતું નથી. વળી ચકવતી કરતાં પણ વધારે બળવાન એવા તેઓ ધારત તો સંગમને ગમે ત્યારે ચપટીમાં રોળી નાખી શકે તેમ હતા, છતાં તેવું કાંઈ ન કરતાં પરમ સાધ્ય સિદ્ધ કરવાના વિશુદ્ધ ઈરાદાથી
જ્યારે તેઓ ઉપસર્ગ પરંપરામાંથી પસાર થઈ ગયા અને હારેલે સંગમ પાછો ફર્યો તે વખતે ભગવાનની આંખમાં જરા પાણી આવી ગયા. હવે આ ઉપાધિમાંથી સ્ટડ્યા! એમ તેમના મનમાં થયું, પણ તેઓના હૃદયમાં ઉત્કૃષ્ટ કરૂણા ભાવના હોવાથી તેઓને મનમાં વિચાર થશે કે આ સંગમનો આત્મા મારા સંબંધમાં આવીને સંસારથી તરવો જોઈએ તેને બદલે વધારે ખ્યા એ ખોટું થયું. પિતાને વિચાર જ ન કરતાં આ પ્રમાણે મહા કષ્ટ આપનાર સંગમના હિતને વિચાર કરનારની ભાવના કેવી ઉત્કૃષ્ટ, નિર્મળ અને સાત્વિક હશે તે કલ્પનામાં ઉતરવું પણ મુશ્કેલ છે. એટલા માટે શ્રીમાન હેમચંદ્રાચાર્યે કહ્યું છે કે
कृतापराधेऽपि जने, कृपामंथरतारयोः । ।
इपद्नाप्पा योभद्रं, श्रीवीरजिननेत्रयोः ॥ વીર પરમાત્માની આંખો કરૂણાથી હાલતી ચાલતી હતી તે અપરાધ કરનાર ઉપર પણ કરૂણાને લીધે આવેલા અશ્રુથી ભીની થઈ ગઈ. આવી આંખો તમારૂં
For Private And Personal Use Only
