________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
કાનન ગડારા
ધરમ નય વિહુણ, કાવા ગવ માતા, રણ સમય વિગૂતા, પાંડવા તેહ છતા. ૨૦
ન્યાય-નીતિ-પ્રમાણિકતા એ સર્વે કાર્યવાચક પર્યાય વચન ગણાય છે. અને ન્યાય-નીતિનું અવલંબન કરીને જે વ્યવસાય કરે તે ન્યાયાચરણ કહે વાય છે. દયાળુ દીલવાળા બુદ્ધિશાળી હોય તે ન્યાયાચરણ કરી શકે છે. કઠેર દીલવાળાથી લઇને યથાર્થ ઈનસાફ આપી શકતા નથી તેથી ઠીકજ કહ્યું છે કે ન્યાય સાથે દયાનું મિશ્રણ થવું જ જોઈએ. સમર્થ શાસ્ત્રકારે પણ કહે છેકે– “જાન વિજ્ઞાન જેવાં ને સમાવત” અર્થાત્ જે કંઈ આચરણું આપણને પિતાને પણ વિવેકબુદ્ધિથી વિચારતાં પ્રતિકૂળ-વિરૂદ્ધ જતું-સમ જાતું હોય તેવું આચરણ (વર્તન) આપણે બીજા પ્રત્યે અજમાવવું નહિ. કેમકે સુખ દુઃખની, માન અપમાનની, યાવત્ જીવિત મરણની લાગણી સહુને સમાન હોય છે. જયારે આમ છે ત્યારે જે આપણને પિતાને જ ન ગમે-પ્રતિફળ લાગે તે બીજાને પણ કેમજ ગમે કે અનુકૂળ પડે ?તેને વિચાર પ્રથમ કર જોઈએ. એથી જ બીજી પણ દયાળ લે કે આ વાતનું સમર્થન કરતાં કહે છે કેDo unto others as you woull be (lone by' H474 223 . બીજા પાસેથી જેવા અલ ન્યાયની તમે ઈચ્છા રાખતા હે તેજ અદલ ન્યાય તમે અન્યને આપે. આપતા રહે. તમને કેઈ અધિકારી અન્યાય આપે તે તમને રૂ ખરો?નહિજ રૂચે. તે પછી તમે અન્યને ગેરઇન્સાફ આપે તે તેને પણ કેમ જ ચે? નજરૂચે. બીજા અન્યાય આચરણથી જેમ તમારી લાગણી દુભાય તેમ તમારાં અન્યાયાચરણથી સામાની લાગણી પણ દુભાયા વગર કેમજ રહે? આ વાતને ખ્યાલ દયાળુ ને દીલમાં લાવી પરને પ્રતિકુળ થઈ પડે એવાં અન્યાયાચરણ કરતાં સહેજે અટકી શકે, અને સહુને આત્મસમાન લેખી તેમના પ્રત્યે બહુજ ભલમનસાઈ રાખી પ્રમાણિકપણે ન્યાયાચરણથીજ વતી શકે. એવાજ ઉદાર આશયથી કહેવામાં આવ્યું છે કે, “જે પરસ્ત્રીને માતાતુલ્ય લેખે છે, પરદ્રવ્યને પથ્થર તુલ્ય લેખે છે, અને સર્વ પ્રાણવર્ગને આત્મતુલ્ય લેખે છે, એજ ખરા જ્ઞાની–પંડિત છે.” આ રીતે ન્યાય--નીતિ-પ્રમાણિકતાના માર્ગે ચાલનારા ભવ્ય જેનેજ માગાનુસારી ગણાય છે. ગમે તેવાના સંબંધમાં કશા સંકેચ વગર નિર્ભયપણે ચા-નીતિના વિહિત માર્ગે ચાલવું એ માર્ગનુસારીપણાનું પ્રથમ અંગ છે. ન્યાયાચરણથી જગત્માં આપણે સુજશ વિસ્તરે છે, લક્ષ્મીલીલા વધે છે અને સ્થિર થઈ રહે છે. પાપ-તાપ અને આપદા દૂર ટળે છે. તેમજ વળી સહેજે લેકે વશવત થાય છે. એમ સમજી-હદયમાં વિમાસણ કરીને ન્યાય નીતિને માર્ગ મકકમપ આદરી રણનીતિને માર્ગ સર્વથા તજ ઘટે છે. જગતને
For Private And Personal Use Only
