Jain Dharm Prakash 1909 Pustak 025 Ank 03

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 2

શ્રી જન ધ
પ્રકાશિ.
પામે છે. માટે મોક્ષાર્થી જનોએ મેહનું સ્વરૂપ સમજીને તેનો ત્યાગ કરે જરૂરને છે. સર્વ કર્મમાં પણ મેહની પ્રધાનતા કહી છે. મેહનો ક્ષય થએ તે સર્વ કમને સ્વતઃ ક્ષય થઈ જાય છે, અને તેની વૃદ્ધિ થતાં સર્વ કર્મનું જોર વધે છે. એ મ સમજી મેક્ષાથી ભવ્ય જનોએ મેહજ પરાજય કરવા પુરૂષાર્થને સદુપયે. ગ કરવું જોઈએ. એ મોહ શાથી ઉદભવે છે? શાથી વૃદ્ધિ પામે છે અને તેને નિર્મળ કરવાને ઉપાય શું છે? તેનું શાસ્ત્રકાર પિતે પ્રથમ સંક્ષેપથી ભાન કરાવે છે.
अहं ममेति मंत्रोऽयं, माहस्य जगदान्ध्यकृत् ।
अयमेव हि नञ् पूर्वः, प्रतिमंत्रोऽपि माह जिन् ॥ १ ॥ ભાવાર્થ અને વિવરણ– હું અને મારૂં” એ આ મહિને મંત્ર સમસ્ત જગને અંધ કરનાર છે. એટલે “હું અને મારું ” એ બે શબ્દના - કેતથી આખું જગત્ સેહને વશ થઈ જાય છે. પરંતુ નકારયુક્ત થયેલા તે બંને શબ્દો વડે બનેલ પ્રતિમંત્ર મહેનેજ ક્ષય કરનારો થાય છે. અથૉત્ “ નહીં હું અને નહીં મારૂં' એવી ભાવનાવાળા મહા મંત્રથી સમર્થ એવા મેહને પણ પરાજય થઈ શકે છે. તાત્પર્ય કે મેહને જીતવા એવી સંભાવનાની ખાસ જરૂર છે. તે વિના કઈ રીતે પ્રબળ મેહને પરાજય કરે શક્ય નથી. “હું અને મારું” એવા મિથ્યા અભિમાનથી આત્માનો પરાજય થાય છે. પણ જો ભેદ જ્ઞાનથી સદ્વિવેકના ચગે એવું મિથ્યાભિમાન ગળી જાય અને વસ્તુતત્વનું યથાર્થ ભાન થાય તો પછી સર્વ વ્યવહારકરણમાં કર્તુત્વપણાને મિથ્યા આડંબર તજી દઈ સાક્ષીપણે માત્ર મદિસ્થપણુંજ અવલંબવામાં આવે. તેવું ઉદાર સાક્ષીપણું તે જ્યારે “હુ અને મારું ” એવી અનાદિની વિપરીત બુદ્ધિને તજી “નહીં હું અને નહીં મારૂં ? એવી સદ્દબુદ્ધિ ધારવામાં આવે ત્યારેજ બનવું શક્ય છે. “હું અને મારું એવી વિપરીત વાસના અનાદિ અવિવેકગે સહમત હોવાથી મહમૂઢ ને પ્રત્યેક કાર્યમાં પ્રાયઃ એવીજ માઠી ભાવના બની રહે છે. એવી વિપરીત ભાવનાવડે આ ખું જગત્ અંધ બની ગયું છે, અને એમ અંધ બની જાય તેમાં કંઈ આશ્ચર્ય નથી.
જ્યારે કોઈ પ્રબળ ભાગ્યવશાત્ ગુરૂને સમાગમ પામી તેમણે આપેલ હિતોપદેશ આદરપૂર્વક સાંભળી હુદયમાં ધારી તેને મર્મ વિચારવામાં આવે અને તેવા સદ્વિચારોગે સદ્વિવેક જાગવાથી પિતાની અનાદિની ભૂલ-પ્રત્યેક કાર્યમાં થતું મિથ્યાભિમાન– “હું અને મારૂં” એ બરાબર સમજી ધી કાઢવામાં આવે તેમજ તેવી ગંભીર ભૂલને સુધારી પ્રત્યેક કાર્યમાં નિરભિમાનપણે “નહીં હું અને નહીં મારૂં એમ શુદ્ધ બુદ્ધિથી માનવામાં–આદરવામાં આવે ત્યારેજ મેહને પરાભવ કરવાના સાધનભત સર્વ શુભ સામગ્રીની સાર્થકતા માની શકાય. તે વિના તે પ્રાપ્ત