Jain Dharm Prakash 1906 Pustak 022 Ank 06

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

૧૫૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ.
વિનય, પવિત્રતા, બુદ્ધિ, ધૈર્ય, દમ, ઇંદ્રિયો નિયુ અને વિદ્યા-એ પ્રમાણે સમગ્રધર્મ કહેલે છે. ’’
પાતંજલ યોગદર્શનમાં ચેત્રના આડ અગમાં યમ અને નિયમ એ પ્રથમ અગે છે. અહિ ંસા, સત્ય, અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ એ પાંચ યમ કહેવાય છે અનેશોચ, સતાષ, તપ, સ્વાધ્યાય, ઇશ્વરપ્રણિધાન એ પાંચ નિયમ કહેવાય છે.
શિક્ષાપત્રમાં જે માગધી ગાથા છે તે. જૈસિદ્ધાંતની છે. તેમાં દશ પ્રકારને શ્રમણ ધર્મ કહ્યો છે. સર્વજ્ઞભગવતે મેક્ષપ્રાસિના એ માર્ગ બતાવ્યા છે. સાધુધર્મ અને શ્રાવકધર્મ. ફક્ત લિંગ અને વેષથી સાધુ કે શ્રાવક હોઇ શકે નહિ પરંતુ પેતાના વર્તનને લઇને સાધુ એ સાધુ કહેવાય છે અને શ્રાવક એ શ્રાવક કહેવાય છે. એ ગાથામાં દશ પ્રારનેા શ્રમધર્મ કહ્યો છે, તેનું પરિપાલન કરનાર ઉત્તમ સાધુ કહેવાય છે. સાધુને જેમ સર્વવિરતિ ચારિત્ર છે તેમ શ્રાવકને દેશવિરુતિ ચારિત્ર છે. ચા રિત્ર શબ્દના અર્થ વર્તન થાય છે અને જેનુ વત્તન શુદ્ધ તે ચારિત્રવાન ગણાય છે. અલખત ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહી સાધુસમાન સર્વ ધર્મેા પાળી શકાતા નથી પર`તુ યથાશક્તિ પાલન કરી તેના જિજ્ઞાસુ રહેવાની જરૂર છે; એટલુજ નહિ પણ શુદ્ધ ગૃહસ્થાશ્રમ પાળવાને, શુદ્ધ શ્રાવક થવાને, દેશવિરતિ ચારિત્રવાન્ ગણાવાને જે ધમ મુનિના કહ્યા છે તે મા પેાતાની હક, પેાતાની શક્તિ અને પેાતાની, ચેાગ્યતા પ્રમાણે પાળવાની આવશ્યકતા છે. જેમ જેમ તે તે ધર્માનું શુદ્ધતર પાલન થાય તેમ તેમ શ્રાવક પણ સાધુસમાન થાય છે અને સિદ્ધિપદને ચેાગ્ય ગણાય છે.
આ દશ શિક્ષાએ એ દશ પ્રકારના શ્રમધર્મ ઉપરથી શ્રાવકની ચેાગ્યતા પ્રમાણે અનાયેલી છે અને તે સર્વેએ અવશ્ય મનન ક· રવા જેવી છે. બનાવનારને આશય ખાઈબલની દશ આજ્ઞાએ ઉપરથી આવી દશ મહાશિક્ષા અનાવવાના થયા હશે પણુ તેથી તે બનાવવામાં ખાઇબલની આજ્ઞાએ કે અન્ય ગ્રંથેાના દશ ધર્મ લક્ષણા સહાયભૂત નથી, પણ સિદ્ધાંતમાં કહેલી દશ પ્રકારના શ્રમધર્મના ઉપર કહેલી ગાથાજ સહાયભૂત છે.”