Hem Sangoshthi

Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 111

८४
ગુજરાત દેશમાં જ વિચરતાં મોટા ઉપકાર થશે તેમ જણાવતા તેઓ ગુજરાત દેશમાં વિચરતા પાટણ નગરમાં આવ્યા. અને તે સમયના મહારાજા જયસિંહ સિદ્ધરાજને જૈન ધર્મ પ્રત્યે અનુરક્ત કર્યો અને રાજાની સૂચનાથી, વ્યાકરણની રચના કરી કે જે “સિદ્ધ-હેમ-વ્યાકરણ' તરીકે ખ્યાતિ પામ્યું.' કુમારપાલ અને હેમચંદ્રાચાર્યનું મિલન અને કથાકથન દ્વારા ધર્મોપદેશ:
સિદ્ધરાજ પછી ગુજરાતની ગાદીએ આવેલા કુમારપાલે બાહડ મંત્રીને સત્ય ધર્મ માટે જિજ્ઞાસા પ્રગટ કરતા એમણે હેમચંદ્રાચાર્યને મળવા જણાવ્યું. આ સૂચનનો સ્વીકાર કરી કુમારપાલ આચાર્યના દર્શન અર્થે ગયો અને પછીથી તે દરરોજ આચાર્યની વંદણા અર્થે જવા લાગ્યો. દરમ્યાન સમ્યફ ધર્મ અંગે પૂછતાં આચાર્યશ્રીએ કુમારપાલને પ્રતિબોધવા ઉપદેશની શરૂઆત કરી છે.
પ્રથમ જીવદયા સ્વરૂપ, સમજાવવા “અમરસિંહની કથા” અને “દામન્નકની કથા તથા અભયદાનનું મહત્ત્વ સમજાવવા “અભયસિંહની કથા સંભળાવી તેનાથી પ્રભાવિત થઈને કુમારપાલે માંસ નહિ ખાવા, શિકાર નહિ કરવા અને જીવદયા પાળવાનો નિયમ કર્યો. દેવતા સમક્ષ પશુધ ન કરવો અને અન્યને તેમ કરતા અટકાવવાનો નિર્ણય કર્યો. વળી પોતાના સમગ્ર રાજ્યમાં અમારી' ઘોષણાનો પટહ વગડાવ્યો. કુમારપાલે લીધેલા માંસ ત્યાગનું વ્રત પાળવાનો ઉપદેશ આપતા આચાર્યે તે સમ્યફ પ્રકારે ન પાળવામાં આવે તો દુઃખ પ્રાપ્ત થાય છે તેના પર કુંદની કથા" કહી.
હેમચંદ્રાચાર્ય જુગાર વ્યસનથી થતી દુર્દશાનો ચિતાર આપવા “નલરાજાની કથા કહી. આ સાંભળી કુમારપાલે જુગાર ન રમવાનો નિયમ કર્યો અને મંત્રીઓના સૂચનથી પોતાના સમગ્ર રાજ્યમાં જુગાર રમવા પર પ્રતિબંધ મૂક્યો.
આચાર્યે પદારાત્યાગ પર પ્રદ્યોતરાજાની કથા' સંભળાવી જે સાંભળીને કુમારપાલે જણાવ્યું કે પોતે પરદારત્યાગ કરેલ છે પણ પોતાના રાજ્યમાં પણ તેમ ૧. કુમારપાલ પ્રતિબોધ, સોમપ્રભાચાર્યકૃત સંપા. જિનવિજયજી પૃ. ૨૦ ર. એજન પૃ. ૨૩-૨૮ ૩. એજન પૃ. ૨૮-૩૩ ૪. એજન પૃ. ૩૩-૪૨ ૫. કુમારપાલ પ્રતિબોધ, સોમપ્રભાચાર્યકૃત, પૃ. ૪૨-૪૭ ૬. એજન પૃ. ૪૭-૭૬ ૭. એજન પૃ. ૭૬-૮૨