Chatvar Karmgranth

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Jain Atmanand Sabha

Page 217

172 देवेन्द्रसूरिविरचितखोपज्ञटीकोपेतः [गाथा अस्या अक्षरगमनिका—सङ्ख्येययोजनप्रमाणा 'सूचिः' एकपादेशिकी पशिस्तप्रदेशैः-सङ्ख्येययोजनप्रमाणैकप्रादेशिकपतिप्रदेशैरिति यावत् भक्तं प्रतरं व्यन्तरसुरैरपहियते तावद्भागलन्धराशिप्रमाणा व्यन्तरसुरा इत्यर्थः / इयमत्र भावना-सङ्ख्येययोजनप्रमाणसचिप्रदेशाः किलाऽसत्कल्पनया दश, प्रतरप्रदेशाध लक्षम् , ततो दशभिर्भागे हृते लब्धाः सहस्रा दश एतावन्त इत्यर्थः / "एवम्' उक्तेन प्रकारेण प्रतिनिकायं व्यन्तराणां भावना कार्या / न चैवं सर्वसमुदायपरिमाणनियमव्याघातप्रसङ्गः, सूचिप्रमाणहेतुयोजनसमेयत्वस्य वैचित्र्यादिति // तथा षट्पञ्चाशदधिकशतद्वयाङ्गुलप्रमाणैराकाशप्रदेशसूचिरूपैः खण्डैर्यावद्भिर्यथोक्तखरूपं प्रतरमपहियते तावत्प्रमाणा ज्योतिष्का देवाः / उक्तं च छपन्नदोसयंगुलसूइपएसेहिं भाइयं पयरं / ___ जोइसिएहिं हीरइ, (पञ्चसं० गा० 19) इति / अत एवोक्तम्-"वाणमंतरेहितो संखेजगुणा जोइसिय" ति / तथा वैमानिकदेवा घनीकृतस्य लोकस्य या ऊर्ध्वाधआयता एकप्रादेशिक्यः श्रेणयोऽङ्गुलमात्रक्षेत्रप्रदेशराशिसम्बन्धितृतीयवर्गमूलघनप्रमाणास्तासां यावान् प्रदेशराशिस्तावत्प्रमाणाः, अतः सकलभवनपत्यादिसमुदायापेक्षया चिन्त्यमाना देवा नारकेभ्योऽसङ्ख्यातगुणा एव / तेभ्योऽपि च देवेभ्यस्तिर्यश्चोऽनन्तगुणाः, तत्रानन्तसश्योपेतस्य वनस्पतिकायस्य सद्भावात् / उक्तं च एएसि णं भंते ! नेरइयाणं तिरिक्खजोणियाणं मणुस्साणं देवाणं सिद्धाण य कयरे कयरेहिती अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा ? गोयमा ! सबथोवा मणुस्सा, नेरइया असंखेज्जगुणा, देवा असंखेज्जगुणा, सिद्धा अणंतगुणा, तिरिक्खजोणिया अणंतगुणा / / (प्रज्ञाप० पत्र 119-2) तथा थोवा नरा नरेहि य, असंखगुणिया हवंति नेरइया / तत्तो सुरा सुरेहि य, सिद्धाऽणंता तओ तिरिया // (जीवस० गा० 271 ) इति // 37 // उक्तं गतिष्वल्पबहुत्वम् / साम्प्रतमिन्द्रियद्वारे कायद्वारे तदभिधित्सुराह पण चउ ति दु एगिंदी, थोवा तिनि अहिया अणंतगुणा / तस थोव असंखऽग्गी, भूजलनिल अहिय वणणंता // 38 // पञ्चेन्द्रियाश्चतुरिन्द्रियादिभ्यः स्तोकाः, तेभ्यश्चतुरिन्द्रिया 'अधिकाः' विशेषाधिकाः, तेभ्यस्त्रीन्द्रिया विशेषाधिकाः, तेभ्यो द्वीन्द्रिया विशेषाधिकाः / तत्र च यद्यपि धनीकृतस्य लोकस्य षट्पञ्चाशदधिकद्विशताकुलसूचिप्रदेशैर्भकः प्रतरः / ज्योतिष्कैः हियते॥ 2 व्यन्तरेभ्यः सझधेयगुणा ज्योतिष्काः॥ 3 एतेषां भदन्त / नैरयिकाणां तिर्यग्योनिकानां मनुष्याणां देवानां सिद्धानां च कतरे कतरेभ्योऽल्पा वा बहुका वा तुल्या वा विशेषाधिका वा! गौतम ! सर्वस्खोका मनुष्याः, नैरयिका असक्ष्येयगुणाः, देवा असङ्ख्येयगुणाः, सिद्धा अनन्तगुणाः, तिर्यग्योनिका अनन्तगुणाः॥ 4 खोका नरा नरेभ्यश्वासयगुणिता भवन्ति नैरयिकाः / ततः सुराः सुरेभ्यश्च सिद्धा अनन्ताखतस्तिर्यवः।