Chatvar Karmgranth

Author(s): Chandraguptasuri
Publisher: Jain Atmanand Sabha

Page 216

37) षडशीतिनामा चतुर्थः कर्मग्रन्थः / 171 ___ अतो निरयादिभ्यः सकाशात् स्तोका नराः, तेभ्यो नारका असङ्ख्येयगुणाः / यत एवमनुयोगद्वारेषु नारकपरिमाणमुपदर्शाते नेरइयाणं भंते ! केवइया वेउवियसरीरा पन्नता ? गोयमा ! दुविहा पन्नचा, तं जहा-बद्धिल्लया मुक्लिया य / तत्थ णं जे ते बद्धिल्या ते णं असंखेज्जा असंखिज्जाहिं उस्सप्पिणिअवसप्पिणीहिं अवहीरंति कालओ, खेत्तओ असंखेज्जाओ सेढीओ पयरस्स असंखेज्जइभागो / तासि णं सेढीणं विक्खंभसूई अंगुलपढमवग्गमूलं बीयवग्गमूलपडप्पन्नं, अहव णं अंगुलबिइयवम्गमूलघणपमाणमिचाओ सेढीओ // (पत्र 199-2) ___ अस्येयमक्षरगमनिका—नारकाणां बद्धानि वैक्रियशरीराण्यसझ्येयानि, प्रतिनारकमेकैकवैक्रियसद्भावाद् नारकाणां चासयेयत्वात् , तानि च कालतोऽसङ्ख्येयोत्सर्पिण्यवसर्पिणीसमयराशितुल्यानि / क्षेत्रतस्तु प्रतरासङ्ख्येयभागवय॑सङ्ख्येयश्रेणीनां ये प्रदेशास्तत्सङ्ग्यानि भवन्ति / ननु प्रतरासद्ध्येयभागेऽसयेययोजनकोटयोऽपि भवन्ति तत् किमेतावत्यपि क्षेत्रे या नभःश्रेणयो भवन्ति ता इह गृह्यन्ते ? न, इत्याह-"तासि णं सेढीणं विक्खंभसूई" इत्यादि / तासां श्रेणीनां विष्कम्भसूचिर्विस्वरश्रेणिर्माद्येति शेषः / कियती ! इत्याह-"अंगुल" इत्यादि / अङ्गुलप्रमाणे प्रतरक्षेत्रे यः श्रेणिराशिः तत्र किलासङ्घयेयानि वर्गमूलान्युत्तिष्ठन्ति अतः प्रथमवर्गमूलं द्वितीयवर्गमूलेन प्रत्युत्पन्नं-गुणितम् , तथा च यावन्त्योऽत्र श्रेणयो लब्धा एतावत्प्रमाणश्रेणीनां विष्क म्भसूचिर्भवति, एतावत्यः श्रेणयोऽत्र गृह्यन्त इत्यर्थः / इदमुक्तं भवति–अङ्गुलप्रमाणे प्रतरक्षेत्रे किलाऽसत्कल्पनया षट्पञ्चाशदधिके द्वे शते श्रेणीनां भवतः, तद्यथा-२५६, अत्र प्रथम वर्गमूलं 16, द्वितीयं 4, चतुर्भिश्च षोडश गुणिता जाता चतुःषष्टिः 64, एषा चतुःषष्टिरपि सद्भावतोऽसयेयाः श्रेणयो मन्तव्याः, एतावत्सद्भ्यश्रेणीनां विस्तरसूचिरिह ग्राह्या / अथवा 'ण' इति वाक्यालङ्कारे, अयं द्वितीयः प्रकारः प्रस्तुतार्थविषये / तथाहि-"अङ्गुलबिइयवग्गमूलघण" इत्यादि / अङ्गुलप्रमाणप्रतरक्षेत्रवर्तिश्रेणिराशेर्यद् द्वितीयवर्गमूलमनन्तरं चतुष्टयरूपं दर्शितं तस्य यो घनश्चतुःषष्टिलक्षणस्तत्प्रमाणाः श्रेणयोऽत्र गृह्यन्त इति प्ररूपणैव भिद्यतेऽर्थतस्तु स एव / इदमत्र तात्पर्यम्-सप्तरज्जुप्रमाणस्य घनीकृतस्य लोकस्य या ऊर्ध्वाधआयता एकप्रादेशिक्यः श्रेणयोऽङ्गुलमात्रक्षेत्रप्रदेशराशिगतद्वितीयवर्गमूलघनप्रदेशराशिप्रमाणास्तासां यावान् प्रदेशराशिस्तावत्प्रमाणा नारकाः, अतस्ते नरेभ्योऽसङ्ख्यातगुणा एव // ____एतेभ्योऽपि देवा असङ्ख्यातगुणाः / कथम् ? इति चेद् उच्यते-देवा हि भवनपत्यादिभेदेन चतुर्धा, भवनपतयोऽसुरादिभेदेन दशविधाः / तत्राऽसुरकुमारा अपि तावद् घनीकृतस्य लोकस्य या ऊर्ध्वाधआयता एकप्रादेशिक्यः श्रेणयोऽङ्गुलमात्रक्षेत्रगतप्रदेशराशिसम्बन्धिप्रथमवर्गमूलासङ्ख्येयभागगतप्रदेशराशिप्रमाणास्तासां सम्बन्धी यावान् प्रदेशराशिस्तावत्सङ्ख्याकाः, एवं नागकुमारादयोऽपि द्रष्टव्याः / तथा सङ्ख्येययोजनप्रमाणाकाशप्रदेशसूचिरूपैः खण्डैर्यावद्भिर्घनी कृतस्य लोकस्य मण्डकाकारः प्रतरोऽपह्रियते तावत्प्रमाणा व्यन्तराः / उक्तं च संखेजजोयणाणं, सूइपएसेहि भाइयं पयरं / वंतरसुरेहिं हीरइ, एवं एकेकभेएणं // (पञ्चसं० गा० 48)