________________
જર્મન દેશને અર્યોદય.
૩૬૧
जर्मन देशनो अर्थोदय.
(અનુસંધાન ગતાંક પાને ૩૩ થી ચાલુ)
(૩) સિદ્ધ કરવાનાં સાધને –
કેળવણી - જર્મનીની હાલ ઉંચી સ્થિતિ તેના વેપારીઓ તથા રાજદરબારીઓની દીર્ધ દરિથી તથા જમના જાતિગુણથી આવી છે.
કોઈ પણ પ્રજાનું ખરું બળ તેના મનના ને નીતિના ઉચ્ચ ગુણે ઉપર આધાર રાખે છે, જર્મનીના તત્વજ્ઞાનીઓ ને કવિઓએ આત્મભોગની ભાવના પ્રથમ ઉત્પન્ન કરી. કેળવણી ને શિક્ષણનાં શેખનાં મૂળ સે વરસ ઉપર રેપ્યાં. હાલ વ્યવહાઉપયોગિતા ઉપર ખાસ લક્ષ અપાય છે. ખરી સત્તા પર જોવા જેરમાં પાકાવ બળમાં નથી.
જર્મની એક દેશ કે એક પ્રજા નથી. તેમાં ઘણાં નાનાં રાજ્ય છે, તે ભિન્ન ભિન્ન સંસાવાળો છે. રાજની પદ્ધતિ પણ જુદી જુદી છે. પ્રીઆમાં આપખુદીની હવા છે; ઉત્તર જર્મનીના લેક અકડ ને ભારેખમ છે; દક્ષિણ નીવાળા સરલ, અતિથી, ને એક મમતી છે. પશ્ચિમના અતિશય ઉગી ને પૂર્વમાં ખેતી પ્રધાન છે. તે પણ બધાં રાજ્ય પિતાપિતાની પ્રજાને ફાવે તેવી રીતે ઉત્તેજન આપે છે.
તેમાં હુનર કેળવણી રૂચે તેવી આપે છે. ફરશિક્ષક રાખી ઘેર બેઠે હુન્નરનું જ્ઞાન આપે છે. ફરતા શિક્ષકો હાથવણતરમાં મદત આપે છે, નવા. બુદા design વિશે મદદ આપે છે, નવા નિશાળીઆઓને વણતાં શીખવે છે, ગામડાના વેપારીને માલ વેપારીને વેચી આપે છે, અથવા સેદા કરી આપે છે.
શિખવામાં જર્મન ઘણું ધીરા ને હગી છે. હાલ તો વળી ગતમાં એક થવાની હેશ છે એટલે ઉદ્યોગનું શું કહેવું?
કેળવણીને લાભ જર્મની એ કરે છે કે પોતાના બધા વ્યવહારમાં તેઓ કેળવાએલી બુદ્ધિને ઉપયોગ કરે છે.
જર્મનીની ધમશાળાઓ ઉધને ખાસ લાભ મળે તેવા પ્રયાસ નિરંતર કરે છે. તેઓએ તાપ દેવાની નવી કળાએ કાઢી છે, તેથી જોઈએ તેટલે તાપ બેડામાં થોડા વખતમાં ને થોડામાં થોડે ખરચે તે ઉત્પન્ન કરી શકે છે.
કેટલાંક સંસ્થાને પોતાની નીપજનાં એક સ્થળે પ્રદર્શન રાખે છે, ને તેને કેળવણી આપવાને ફરતાં દર્શન નભાવે છે, તે માહીતી આપનાર ખાતાં રાખે છે. વળી કેટલાંક રાજો મોટાં પુસ્તકાલય, ધાગિક સંગ્રહસ્થાને, રસાયની પોગશાળાએ રાખે છે, ને એ શાળાએમાં ને એમાં મુકદમ તથા કારીગરોની પરીક્ષા લે છે, અને હુન્નરશાળાએ નભાવે છે.
આધાગિક મંડળએ. હુન્નરના શિક્ષણને માર્ગ દેખાડી ઉત્તેજન આપે છે.
જર્મનીની હુન્નરશાળામાં દર વર્ષ કેળવાયેલા ડિરેક્ટર, ઈજનેરે, રસાયનશાસ્ત્રીએ કાઢે છે, તેઓ વિજ્ઞાનના નવામાં નવા ભેદ જાણે છે, તે આધાગિક ક્રિયા વિશે વિજ્ઞાનના નવા નવા શેપની હમેશ ખબર રાખે છે. .
