________________
બુદ્ધિપ્રભા.
નીતિ અને ધાર્મિક વિષયમાં આપણે પૂર્વે ઘણા આગળ વધેલા હતા. જૈન ધર્મનાં માનું ફરમાને નીતિનાં પિષક છે. જીવ દયા પાળવી કોઈ પણ જીવને મનથી વચનથી કે કાયાથી વિના અપરાધે દુભવ નહિ એ જેન વચ્ચેનું મુખ્ય લક્ષણ છે. ન્યાયથી ચાલવું અને ન્યાય વૈભવ અને ન્યાપાજીત પેદા કરવું એ તે જૈન ધર્મનું પહેલું પગથીયું છે. એ ભાનુસારીને પહેલો ગુણ છે. સત્ય બોલવું. ચેરી કરવી નહિ કે અન્યાયનું દ્રવ્ય લેવું નહિ એટલું જ નહિ પણ અન્યાયની કઈ પણ વસ્તુ લેવી નહિ. ચોરને મદદ કરવી નહિ કે ચેરીનું ધન સંધવું નહિ, પરદાર ગમન કરવું નહિ, વેશ્યા, વિધવા કે કુમારીકાને સંગ કદી પણ કરે નહિ, કુવ્યસન સેવવાં નહિ, ઇત્યાદિ જૈન ગૃહસ્થાશ્રમને સામાન્ય ગૃહસ્થ ધર્મ છે. એમ જૈન શાસ્ત્રકારેનું ફરમાન છે. અને તેમાં આપણા પૂર્વે થઈ ગએલા પૂર્વજો ઘણા આગળ વધેલા હતા. અને તેથી જ જૈન ધર્મ બીજા ધનુયાયીને દેજ કરવાનું કારણ થઈ પડેલ હતો. આ બાબતની ખાત્રી કરવાને માટે કથાનુયોગને ખાસ અભ્યાસ કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે. કેમકે જેની ઉંચ નીતિ, રીતિ ને આચ. રણ સંબંધી એટલા બધા દાખલા અને ગ્રંથો છે કે જેના માટે પુસ્તકનાં મેટાં કબાટ ભરાય. તેથી તેના નામવાર દાખલા આપી વાંચકોને કંટાળો આપવો દુરસ્ત નથી. આવી વસ્તુસ્થિતિમાં આપ અગતિનું કારણ આપણે ધર્મ છે, એમ બેલનારાઓ એ જેને ધર્મના પ્રાચીન ઇતિહાસને ખાસ અભ્યાસ કર જોઇએ એટલું જ કહેવું બસ છે.
શારીરિક સંપત્તિમાં પણ આપણે ઘણા આગળ વધેલા હતા. જેમ જેમ શરીર સંપત્તિ સારી તેમ તેમ આત્મિક ઉન્નતિ વધારે પ્રમાણમાં થઈ શકે એમ શાસ્ત્રકારોને મત છે, અને તેટલાજ સારે તદ્દભવ ક્ષગામી જીવનું શરીર બહુ મજબુત હોવાની આવશ્યકતા દર્શાવેલી છે, સંધયણના છ ભેદ બતાવેલા છે; સારૂ શરીર પ્રાપ્ત થવું એને પુણ્ય ઉદયનું ચિજ માનેલું છે. તિર્થંકર મહારાજ, ચક્રવર્તિ વાસુદેવ પ્રતિ વાસુદેવના શારીરિકનું વર્ણન વાંચે તથા પૂર્વે થઈ ગએલા બીજ મહાપુરૂષોના શરીરેત વર્ણનને અભ્યાસ કરે એટલે આપણી એવી ખાત્રી થાય છે કે આ વિષયમાં આપણી કેમ પછાત નહતી, જે પ્રજા પૂર્વ ધાર્મિક અને આર્થિક વિષયમાં આગળ વધેલી હતી તેમની જે શરીર સંપત્તિમાં આગળ વધેલી ન હોય તે તેમાં તે આગળ વધી શકે નહિ. મુસલમાની રાજ્ય અમલ પછી બાળલગ્ન અને નાની વયમાં ગૃહસંસાર માંડવાની જીજ્ઞાસા આપણુમાં વધેલી છે, એજ આપી શારીરિક અગતીનું કારણ છે. જે આપણે એ વિષયમાં બીજાઓની બરોબરી કરવી હાય બલકે તેમનાથી આગળ વધવું હોય તે બાળલગ્ન અને નાની વયમાં ગૃહસ્થાશ્રમ માંડવાના કુરીવાજને ત્યાગ કરવાને બહાનું પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. જ્યાં સુધી આપણે આ દુષ્ટ રીવાજના સામા થઈ તેને નાબુદ કરીશું નહિ ત્યાં સુધી આપણી પૂર્વત જેવી જાહજલાલી પ્રાપ્ત થઈ શકવાની નથી, કે વર્તમાનમાં બીજી પ્રજાની સાથે હરિફાઈમાં ઉતરવાના નથી કે, ટકી શકવાના નથી. વિદ્યાર્થી વર્ગ ઉપર ભણવાને ભોજે દિવસે દિવસે વધતું જાય છે, તેવા વખતમાં માબા પિતાના અધિકારને દુરુપયોગ કરી તેમને ફસાવી નાખે છે, અને તેમની આખી જીંદગીનું રાત્યાનાશ વાળી નાખે છે. એક તરફથી શારીરિક ઉન્નતિને તેમનાં માબાપ અટકાવે છે, ત્યારે બીજી બાજુ યુવક વર્ગ અજ્ઞાનતા અને બેટી નકલ અને દેખાદેખીના સંગે ચાલ તમાકુ વિગેરે દુકના ભોગ થઈ પડે છે, અને પિતાની તંદુરસ્તીને ભોગ પિતે જાતે આપે છે ! આ બેટી ફેશનની બદી આપણામાં
