________________
૩૦૪
બુદ્ધિપ્રભા.
તુજ છું. હને સારી સભ્યસંગતિની જરૂર છે. તું સદાચારથી અને પ્રમાણિકપણાથી રૂપીયા મેળવી શકીશ. હારી મુદ્રિકાને તુજ લાયક માલીક થઈશ એવી ખારી ખાત્રી થાય છે, તેથી આ મુદ્રિકા હું હને આપું છું, પણ એ બાબતની હાર ભાઇઓમાંના એકેને માહીતી આપીશ નહિ.” એવું કહીને એક મુદ્રિકા કૃષ્ણભટે વિનાયકને આપી.
મુદ્રિકા મળવાથી વિનાયકને કેટલે આનંદ થયો તેનું વર્ણન અત્રે યથાસ્થિત થઈ શકતું નથી. બાપાએ મહને લાયક ગણ મુદ્રિકા આપી એવું જાણીને અત્યંત આનંદ થશે. આજપર્યત સારી સંગતના અભાવે જ હું બગડેલે હો એવી હેના મનને ખાત્રી થઈ અને હવે પછી શુદ્ધ વર્તન રાખી આપણું–પ્રમાણિકપણું—આપણે સદાચાર–ખરેખર બતાવી આ મુદ્રિકાને હક્કદાર થઉં એ તેણે મનમાં નિશ્ચય કર્યો.
બીજી વખત લાગ જોઈ કૃષ્ણભટે દિનકરને કહ્યું: “દિનુ બેટા, તું મારો સર્વધા સારો અને આધિન પુત્ર છું. ખરેખર તું ભોળા દીલને પણ સંગતીને લઈને જ બગડેલે છું, પરંતુ જે મનથી ધારે તે ઘણે સુધરે તેવો છું, અને પ્રમાણિકપણાથી શરત પ્રમાણે પાંચસે રૂપીયા સંપાદાન કરી શકીશ, વળી તુંજ હારી અધિકાને હક્કદાર થવાનો છું. માટે પ્રિય પુત્ર આ મુદ્રિકા તું લે, પણ દ્વારા ભાઈને કંઈ વાત જણાવતે નહિ.” આ પ્રમાણે કહી તેને પણ એક મુદ્રિકા આપી. મુદ્રિકા જોતાંજ તે તે ગાંડે ઘેલા થઈ ગયે. મનમાં સંકલ્પ-વિકલ્પ કરવા લાગ્યો કે પિતાજીએ મને ખરેખર લાયક ગણે છે. હું સોબતથી બગડે છું તે પણ પ્રયત્ન કરી સદાચરણ થઈશ અને પ્રમાણિકપણાથી શરત પ્રમાણે રૂપીઆ મેળવીચ, વિગેરે નિશ્ચય કરી એ પણ આનંદમાં ફરવા લાગે.
ત્રીજી વખત શિનુને પણ એજ પ્રમાણે એક મુદ્રિકા મળી અને તે પણ તેવાજ વિચારોમાં નિમગ્ન થઈ મહાલવા લાગ્યો. આ પ્રમાણે ત્રણે પુને એકેક મુદ્રિકા આપી. ત્રણે જણ સવર્તનથી પિતાનો હક તે મુદ્રિકા ઉપર સાબીત કરવા પ્રયત્ન કરવા લાગ્યા. એવામાં ચાર છ દિવસ પછી વૃદ્ધ કૃષ્ણભટ્ટ મરણ પામ્યા, તેમની તેર દિવસ ક્રિયાઓ ચાલી. પછી ત્રણે ભાઈઓએ વિચાર કરી પોતાના ભાગના પાંચસે પાસે રૂપિયા પ્રમાણિકપણે કેમ મેળવવા તેના વિચારમાં ગુંથાયા.
વિનાયકે પોતાના એક દેતદાર મારફતે એક દેશી રજવાડામાં નોકરી લીધી.
દિનકરે પિતાની જુદી દુકાન કાઢી, અને શ્રીનિવાસે પોતાના પિતાની ખેતી સંભાળી. ત્રણે જણાએ પોતપોતાના ધંધામાં વર્ષ સુધીમાં સારી નામના મેળ. વિનાયક રજવાડામાં સારી રીતે પસા. હલકેવી ઉચે દરજજે ચો, પગાર વધે, રજાજનો તેના ઉપર મહેરબાની થઈ. પિતાને ખાનગી સલાહકાર બનાવ્યો, અને પ્રમાણિકપણાથી વર્ષમાં પાંચસેને બદલે સારા પિસા કમા.
દિનકર દુકાનમાં સારે જ. ઘરાકી ઘણી વધી ગઈ. મેં તેને ચાહવા લાગ્યાં. શરામાં તેની શાખ સારી બંધાઈ. પ્રમાણિકપણાથી ધંધા કરતા હોવાથી સૌ કોઈ તેની વાહવાહ બલવા લાગ્યાં.
શ્રીનિવાસ પણ ખેતીના ધંધામાં પોતાના ગજા પ્રમાણે કમાયો અને સૌ તેને પ્રેમ તેણે મેળવ્યું. આ પ્રમાણે ત્રણે જણા પિતાજીના પ્રાદ્ધ વખતે એકઠા મળ્યા. ત્રણે પિતાના વખાણ કરવા લાગ્યા પોતે પ્રમાણિકપણે પાંચ પાંચ રૂપિયા કમાયા છે અને હવે તેઓ
