________________
૩૦૨
બુદ્ધિપ્રભા
ભીતિ હતી કે મારી પાછળ પુષ્કળ ખૂછ થશે. પિતાથી બને તેટલે તેમને ઉપદેશ દીધે. દુષ્ટ સંગત છેડી સન્માર્ગે ચાલવા તેઓને કહ્યું. પુષ્કળ સમજાવ્યા પણ તે સઘળું વ્યર્થ. દરેક પિતાજ તે મુદ્રિકા મળે તેમ કહેવા લાગ્યા. આથી લાચાર બની કૃષ્ણભટે એક યુતિ શોધી કાઢી.
પિતાની પહેલી મુદ્રિકા પ્રમાણે તેણે બીજી બે મુદ્રિકાઓ બનાવરાવી, અને આ બે નવીન મુદ્રિકા પહેલાની મુદ્રિકા જેવી આબેહુબ બનાવેલી હતી, અને તેમાં એટલું તે સરખાપણું હતું કે પિતાની જુની મુદ્રિકા કઈ અને નવીન બનાવરાવેલી કઈ તે ખૂદ કૃષ્ણભદ પિોતે પણ ઓળખી શકે નહિ. જ્યાં આવું આબેહુબ મળતાપણું હોય અને માલીક જાતે જ ઓળખી શકતા ન હોય તો બીજા માણસની શું તાકીદ કે તે મુદ્રિકાએ ઓળખી કે? પછી એક દિવસ કર્ભટે પિતાના ત્રણે પુત્રોને પોતાની પાસે બોલાવવા કહ્યું કે, પિય પુત્રો ! મહારી વૃદ્ધાવસ્થા નજીક આવતી જાય છે, અને હવે મ્હારું મૃત્યુ કયારે થશે તે જાણું શકાય તેમ નથી, તેથી હારી સ્થાવર જંગમ મિલકતના હું ત્રણ ભાગ પાડી તમેને વહેંચી આપવા માગું છું.”
આ સાંભળીને ત્રણે પુ આનંદિત થયાં, પણ વિચાર થતાં પાછા બોલ્યા કે “એ તે ઠીક, પણ પેલી મુદ્રિકા કોને આપશે ?” . કૃષ્ણભેદ મુદ્રિકા કોને આપવી તેને મેં પૂર્ણ વિચાર કર્યો છે. તે સિવાય બાકીની મિલકતને હું ફડ કરું છું તે તમારે માન્ય છે કે કેમ તે મને જણાવે. મહારી ખેતીવાડીના ત્રણ સરખા ભાગ પાડું છું, અને તમે પ્રત્યેક જણને એકેક ભાગ આપું છું.
ત્રણે જણે કહ્યું: “તે અમારે કબૂલ છે.”
કૃષ્ણભદ–વળી મહારા આ ઘરના પણ ત્રણ સરખા ભાગ પાડ્યા છે, અને દરેક જણને એકેક ભાગ હું આવું છું.
ત્રણે પુત્ર–કબૂલ–પણ મુદ્રિકાનું શું કર્યું તે જણાવે.
કૃષ્ણભટ્ટ–સાંભળે. જરા ધીરજ રાખે. તમે ત્રણે જગ્યા આજપર્યંત દુર્વર્તની રહ્યા છે. તમને મેં અત્યાર સુધી અનેક શિખામણ આપી, અનેક બોધ આપ્યા તો પણ તમે સુધર્યા નહિ. તમારામાંના બે જણ તે ઘણા જ બદમાસ છે. એક જણ બિચારો નિખાલસ ખવાસને અને ભલે છે, પણ તે બીજા બેની સંગતમાં એ બગડી શકે છે કે જે છેડા વખતમાં પિતાની જાત અને સ્વભાવને સુધારે નહિ તે બીજા બે કરતાં પણ ઘણે ખરાબ નીવડે, અને બીજા બેની સબત છોડી સપાયે વળે તે ખરેખર તે પૂજનીય થાય. આ પ્રમાણે બને ત્યારે જ તે મહારી મુદ્રિકા લેવાને સારું લાયક થાય. એવી લાપી જ્યાં સુધી તેનામાં આવે નહિ ત્યાં સુધી હું મારી મુદ્રિકા કોઈને આપનાર નથી.
આ શબ્દોથી ત્રણે જણ ગુંચવણમાં પડી ગયા, અને પિતાનામાંથી એ કે છે તે જાણવાને ઘણાજ ઉસુક બની છેલ્યા. પણ પિતાજી ! તે કોણ?
કૃમ્યભટ્ટ–તે કર્યું તેને હું અત્યારે કહેનાર નથી. કારણ કે બીજા બે જણા તેના ઉપર અદેખાઈ અને ઇર્ષા કરો, અને મને શું ખબર કે તમે તેનું ખૂન પણ ન કરે. મહારે જે લાયક પુત્ર છે હેને તે હું ગુમ રીતે હારી તે યુધિકા આપવાને છું.
