Buddhiprabha 1915 05 SrNo 02

Author(s): Adhyatma Gyan Prasarak Mandal
Publisher: Adhyatma Gyan Prasarak Mandal

Page 9

શ્રી મહાવીર જયન્તી,
આ ચાર ભાવના જમીન શુદ્ધ કરે છે. હૃદયને પવિત્ર બનાવે છે, જેમાં ધર્મના ઉંચ સિદ્ધાંતે સ્થિર થઇ શકે, માટે હૃદયને નિર્મળ બનાવનારી આ ભાવનાઓને વારવાર વિચારવી અને તે હૃદયમાં રાખી વર્તવું. આ પ્રમાણે વર્તવાથી તમે જ્યાં જશે ત્યાં શાંતિનાજ વિચારો ફેલાવી શકશેા, અને તમે જૈનના નામની ખરી પ્રભાવના કરા.
૩૮
આપણે એક લંગડા કુતરાને ઉપડાવી પાંજરાપોળમાં મેાકલાવીએ છીએ, પણ આપણા અજ્ઞાન અને પાપી બધુ તરફ તિરસ્કાર કરીએ છીએ. બધુ ! તેા નીતિની અપેખે લંગડા છે. માટે તેમની ખીજી રીતે સારવાર કરવાની અપેક્ષા છે, એમ આપણી આ ભાવનાએ શિખવે છે. જેમ મનુષ્ય વિશેષ નાની તેમ તે વિશેષ દયાને પાત્ર છે.
અધુ! આપણા ધર્મ ક્ષત્રિયાને-જીતનારને છે—પુરૂષાર્થના છે. ત્રણા લોકો આપભુતે કહે છે કે તમે તેા કર્મને માનવાવાળા છે. તમારે તે જે નશીબમાં લખ્યું હશે તે વાનું છે. આવું કહી આપણો ઉપહાસ કરે છે, અને આપણે આપણા પોતાના ધર્મના સિદ્ધાંતા બરાબર નહિ સમજતા હોવાથી નૈૌન ધારણ કરીએ છીએ. તેવું કહેનારને આપણે એધડક જણાવવું જોઈએ કે હા બાઇ ! અમે કર્મના સિદ્ધાંતને માનનારા છીએ, પણ જે અર્થમાં તું કહે છે તે અર્થમાં નહિ. અમારે કર્મના સિદ્ધાંત અમને આળસુ થવાને કહેતા નથી. જે કે અમારી હાલની સ્થિતિ અમારા ભૂતકાળના વિચારો, વચન અને કાર્યો પર આધાર રાખે છે, છતાં ભવિષ્ય અમારા હાથમાં છે. આ સબંધમાં બબ્રુએ ! હું તમને એક દૃષ્ટાન્ત આપીને સિદ્ધ કરીશ કે જેના પુરૂષાર્થને માનનાર છે. જેને કેવળ કર્મને નહિ પણ ઉદ્યાગ અને નિયતી (ભવિતવ્યતા) બન્નેને માને છે.
**
કુંડકાલીય નામે એક મહાવીર સ્વામીનો ઉપાસક હતો. તે એક વાર મધ્યાહ્ને અશોક વૃક્ષની છાયામાં ખે। હતા. તેની પરીક્ષા કરવાને એક દેવે આવી કહ્યું: “ હું ભાષ કું કાલીય ! ગાશાળાના એવા સિદ્ધાન્ત છે કે પુણ્યાર્થ ઉદ્યોગ જેવું કાં નથી. બનવાનું હાય તે ને છે. એ સિદ્ધાન્ત મને વાખી લાગે છે. શ્રમણુ ભગવાન્ મહાવીર એમ જણાવે છે કે પુરૂષાર્થ-ઉદ્યાગ જેવું કાંઈ છે, અને સર્વ પદાર્થોં કેવળ ભાવીથી નક્કી થ ચૂકેલા છે, એમ નથી. આ સિદ્ધાંત મને ખોટા લાગે છે. ’
કુંડકાલીયે જવાબ આપ્યો: “જો ઉÀામ જેવું કાંઇ નથી, નક્કી થઇ ચૂકી તે તમે આ દેવપણું થી રીતે પ્રાપ્ત કર્યું એ દેવે જવાબ આપ્યા: “ એમનું એમ.
કુંડકાલીયે જવાબ આપ્યા “ જગતમાં અસખ્ય જળે છે તે કેમ એમ ને એમ દેવપણું પ્રાપ્ત કરતા નથી ? તમે ઉદ્યોગ કર્યાં તે આ પદ મળ્યું, માટે ઉદ્વેગ એ ખરી
""
બાબત છે.
"}
અને સર્વ આત્મતા ભાવીથી જણાવે ?”
આ ઉપરથી તે દેવ તેની વૃત્તિ જોઈ પ્રસન્ન થઇ ચાલ્યા ગયે. આ ટુંક દૃષ્ટાન્ત આપણને જણાવે છે કે પુરૂષાર્થ કરવા જોઇએ. મહાવીર પ્રભુ પુરૂષાર્થ કરવાથીજ આ ઉચ્ચ સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરી રાખ્યા. આપણામાં પણ્ તેમના જેવાજ આત્મા રહે છે, માટે આપણે પણ તેમને પગલે ચાલી પુરૂષાર્થ કરીશું તે કાળક્રમમાં તેમણે મેળવેલી સ્થિતિ મેળવવા ભાગ્યશાળી થઇશું.
તેમણે મોટામાં મોટા સિદ્ધાંત જે પ્રરૂપ્યા તે સાઢાદના સિદ્ધાંત છે. આ સિદ્ધાંતને અનેકાંતવાદ અથવા અપેક્ષાવાદ પણ કહે છે. લોકે! સમજતા નથી, અને તેથી આ વિચાર