________________
૫૦
બુદ્ધિપ્રભા
જે મતાનું બહાનું પૂજ્યવરને પૂજીએ છીએ તેમને પણ સંસારમાં એક વખત અવતાર ધારણ હતું તે શું કરવા થાત ! તેઓએ આ દુનિયામાં જ મહાન પદ મેળવી સિદ્ધ દશા પ્રાપ્ત કરી છે, માટે સંસાર-દુનિયામાં જગ્યા એટલે દુનિયાને ખોટી માનવી એ ભૂલ ભરેલું છે. સંસારને શું અર્થ છે તે ખાસ સમજ જોઈએ, સંસાર એટલે જેથી કરી ચાર ગતિમાં ભરવાનું થાય તેવી રીતે કેધ, માન, માયા ને લેભને વશ થઈ કરણી કરવી તેનું નામ સંસાર છે, નહીં કે મનુષ્ય ભવ કે આ દુનિયા છે. માટે તેવી જાતની ક્રોધ, માન, માયા, લેભ વિશિક જે કરણી છે તેને સંદતર નાશ કરે છે જેથી સંસારમાં જન્મી જે પ્રાપ્ત કરવા યોગ્ય વસ્તુ છે તે પ્રાપ્ત કરી શકાય. સંસારને સ્વર્ગ સમાન માનવ મા નર્ક સમાન માને એ પ્રત્યેક વ્યકિતના હસ્તકની વાત છે.
આપણે જંગલ નિવાસી અબધુત ભેગી મહાત્માઓને સમાધિનાં અનંત સુખો ભોગવતા. જોઈએ છીએ. શરીરે પણ અમરત જેવા જોઈએ છીએ. તેમની દિવ્યશક્તિ, પ્રશાંત મુદ્રા અને દિવ્ય પ્રતિભા જોઈ આપણે આશ્ચર્ય અને આનંદમાં ગરકાવ થઈએ છીએ કે જેમની પાસે ટામાં પહેરવાને પુરતાં કપડાં પણ હોતાં નથી, કાલ શું ખાઈશું તેના માટે સ્ટેકમાં એક પાઈની પણું સીલીક હોતી નથી. ત્યારે આપણે આપણા સંસારી બંધુઓ તરફ જોઇશું તે અનેક દાસ દાસીથી સેવિત હૈય છે. ખજાનામાં અખુટ ધન હોય છે, લાડી, વાડી ને ગાડીમાં ભગ્ન હોય છે. હજારો ભાણસે આગ્રામાં ખાં હોય છે. તેઓ તેને આપણે વખતે દુઃખનાં રોદણું રડતા જોઈએ છીએ, શોક અને દીલગીરીના દરિયામાં કેટલીક વખતે બેલા જોઈએ છીએ. આનું કારણ માત્ર એટલું જ કે તેમને સંસારનું ખરું સ્વરૂપ ઓળખ્યું નથી અને યોગી મહાત્માઓએ સંસારનું સ્વરૂપ એળખ્યું છે માટે જ કરીને કહ્યું છે.
यानिशा सर्वभूतानां तस्यां जागति संयमी। યોગીઓ જે પ્રવૃત્તિમાં જાગૃત છે તેજ પ્રવૃત્તિમાં ભેગી ઉધે છે, અને ભેગીઓ જે પ્રવૃત્તિમાં જાગૃત છે તેમાં ગીઓ ઉધે છે. જે સંસારીઓની રાત્રી છે તે મેગીઓની પ્રવિત્ત છે અને જે સંસારીઓની દિવસની પવિત્ત છે તેમાં વેગીઓ નિદ્રાધીન છે અર્થાત પિગીઓ જે માર્ગનું વહન કરે છે તે કેવળ સત્યમાર્ગનું અને ભોગીઓથી તદન નિરાળું છે. કારણ કે તેમણે જીવન વૃષણાને અંત આણે છે, તેમણે અનંતજીવનને શાશ્વત આનંદ અનુભવે છે. તેમણે જન્મ અને મરણને પૂલ ઓળંગ્યો છે અને અમરતત્વ અનુભવ્યું છે. સંકોચ વિના એહિક સર્વ સમૃદ્ધિઓને ભેગ આપીને તેમણે સર્વસ્વ પ્રાપ્ત કર્યું છે અને અન તજીવનના હદયમાં હમેશને વાસ્તુ શાશ્વત શાંતિ મેળવી છે. આજ યોગીઓની પ્રકૃત્તિ છે અને તેથી જ તેઓ ઐહિક દુનિયાની પ્રવૃત્તિમાં ઉધે છે. રોગી યાતે સારી પ્રવૃત્તિઓને જન્મ આપનાર દરેક મનુષ્યનું મન છે. મને કરીને ભેગી અને મને કરીને ભોગી થઈ શકાય છે. મનમાંથી વિચાર ઉત્પન્ન થાય અને તત મુજબ કાર્ય થાય છે. તેટલા માટેજ first thought and then action એટલે પ્રથમ વિચાર અને પછી કાર્ય, કાર્ય કારણુભાવની સાંકળ અભિન છે. જેનું કારણ તેવું કાર્ય. માટે મન એજ સારા નરસા વિચારોને જન્મ આપે છે. શુદ્ધ ભાવ અને અવિશુદ્ધ એટલે ખરાબ ભાવેને તે સ્થાન આપે છે.
