________________
ど
અનન વન,
મનુષ્યોના આત્મા અમર છે અને તે અનત જીવનથી અભિન્ન છે. પ્રત્યેક આત્મા અનત જ્ઞાન, અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર્ય અને અનંત વીર્યથી વિભૂષિત છે. જ્યાં સુધી તે જન્મ જરા મૃત્યુના પાસમાંથી મુક્ત થતો નથી ત્યાં સુધી તેને સંપૂણુ સંતાપ થતા નથી, તેમ જડ વસ્તુઓના પાસમાં લપેટાઇ સંસાર પરિભ્રમણ કરવાનું' ત્યાગ કરી શકતે નથી. જ્યારે તે અનંત જીવનના સાક્ષાત્કાર કરે છે ત્યારેજ તેના હ્રદય ઉપરના દુઃખનેt ભાર કમી થાય છે અને શાકની છાયાથી આરાપ્તિ થતા નથી માટે અનંત જીવના સાક્ષાત્કાર કરવા એજ આ લેખની ભૂમિકા છે, યા તે! તેના અંતિમ ઉદ્દેશ છે.
આપણે જગતના જીવે વિષે વિચાર કરીશું તો આપને જણારો કે સન્નળા જીવે જન્મ જરા અને મૃત્યુના પાસથી વિંટાયેલા છે. સેગટા ખાજીનું સેગયું જેમ પોતાની ચાર દિશાઓ વટાવીને વચમાં આવે નહિ ત્યાં સુધી દરેક ખાનામાં અવાર નવાર ખડયા જ કરે છે, તેવીજ રીતે જે મનુષ્ય સિદ્ધ દશા પ્રાપ્ત કરે નહિ ત્યાં સુધી દેવગતિ, મનુષ્ય ગતિ, તીર્યંચગતિ અને નરગતિમાં અવારનવાર રખડમાં જ કરે છે અને ચારાશી લાખ જીવા ચેડની પૈકી કોઇને કોઇ યોનીમાં દેહે ધારણ કરે છે, જ્યાં સુધી જીવા સસારખ્રસ્ત છે, ઇંદ્રિયાદિક વિષયામાં રક્ત છે, વાસનાઓથી વિશિષ્ટ છે ત્યાં સુધી તેમને નાટકના સૂત્રધારની પેઠે નવીન નવીન રહે! ધારણ કરવા પડે છે અને અનેક જીવતા ભુવા કરવા પડે છે પરંતુ જ્યારે તેએ સ્વાર્થવૃત્તિ પર કાબુ મેળવે છે, ઇંદ્રિયાદિક વિષયોના પરાજય કરે છે, સદતર કર્મથી મુક્ત થાય છે ત્યારે તે અનેક વનેમાંથી મુક્ત થઈ અનત જીવનમાં પ્રવેશ કરી શકે છે. સંધ્યાના રીંગ જેમ પલટાય છે, વિળીના ચમકારા જેમ ક્ષણિક છે, તેવી જ રીતે જળ પાટાની માફ્ક સળાં ઐહિક જીવના નશ્વર છે અને દુઃખ મિશ્રિત છે. સંસારમાં કોઇ એવી સ્થિતિ કે એવો પ્રસંગ કે એવી કોઇ પદવી કે એવું કોઇ સ્થળ પશુ નિહાળવામાં આવતું નથી કે જ્યાં સંપૂર્ણ શાંતિ મળી શકે. આથી જ ચોગી મહાત્માએ-મુમુક્ષુ-આત્માર્થીઓ પોતાને મળેલા માનવ ભવનું સાર્થક કરે છે અને સ`સારી કાર્યના પાસમાં લેખાતા નથી. તમામ ધર્મના મહાત્માઓ-યાગી અને મહતા સંસારને ધિક્કારે છે ( એટલે નહીં કે મનુષ્ય ભવતે કે આ દુનિયાને ) અને અનુકૂળ સ્થિતિ પ્રાપ્ત થતાં આ નશ્વર દેહા ધારણુ ફરવાનું તજી દે છે અને મુક્તિપરાયણ થાય છે. આ સ્થળે સસાર તે શું છે તેનું સ્વરૂપ વિચા રવાની ઘણીજ જરૂર છે, કારણ કે કેટલાક અધુ કઇ જરા દુઃખના પ્રસંગ આવતાં કે કોઇ ઉપાધિના પ્રસંગ આવતાં ખખડે છે કે બળ્યે આ સંસાર અને બન્યું આ જીવવું; પરંતુ ખરી રીતે જે તેએ સસારનુ' સ્વરૂપ સમજતા ય તે આવી રીતે કોઈ દિવસ ઉદ્ગાર કાઢે નહિ. સ’સારી જીવન એ અગ્નિ જેવું છે, જે અગ્નિને કેળવતાં આવડે તો વિવિધ જાતની બત્રીશવતી રસેષ્ઠ તેથી કરી જન્મી શકાય, શીતના પ્રહારોને તેથી હટાવી શકાય, અનેક સુવર્ણના અલંકારા કરી શકાય; અને જો તેને કેળવતાં ન આવડે તે કોઇનું ઘર ભાળી નખાય કે મેળવેલી ચીજને નારા કરાય. અર્થાત્ તેને જેવા ઉપયોગમાં લેવુ હોય તેવા ઉપયોગમાં મનુષ્યાથી લઈ શકાય છે. તલવાર રાણુ કરવાના કામમાં આવે છે તેમ Àઇને મારી નાંખવાના પણ કામમાં આવે છે. આવી રીતે વસ્તુને સારી ખોટી રીતે વાપરવી તે મનુષ્યના હાથમાં છે. અગ્નિમાં તે તલવારમાં જેમ જાતિધ નથી તેમ સંસારમાં જન્મ્યા એટલે તેમાં કઇ દુનિયાના દોષ નથી યા મનુષ્ય ભવને પણ દોષ નથી. તેને સુખરૂપ કરવા અને દુઃખરૂપ કરવા એ પ્રત્યેક મનુષ્યના હાથમાં છે, જે દુનિયાજ ખરાબ હોત તા આપણે
