________________
બુદ્વેિષભા
•
પદ્ધતિને અનિશ્ચિત મત કહે છે, પણ ખરી રીતે તેમ નથી. વાડીલાલ મોહનલાલનો પિતા થાય અને તેને તે વાડીલાલ ચુનીલાલને પુત્ર થાય, એટલે વાડીલાલ પિતા અને પુત્ર અન્તે છે. પણ તે એકજ મનુષ્યના નહિ એ સમજવાનું છે. રેતી ભારે તેમજ હલકી છે, એમ જૈતા કહે છે, પણ તે અપેક્ષાએ. લેટની અપેક્ષાએ રેતી ભારે છે, પણ સીસાની અપેક્ષાએ રતી હલકી છે. આ પ્રમાણે સ્યાદ્દાદ મત આપણી જણાવે છે કે દરેક વસ્તુને જૂદી જૂદી અપેક્ષાએથી વિચારા અને જ્યારે બધી અપેક્ષાએ બરાબર ધ્યાનમાં આવશે ત્યારે વસ્તુનું ખરૂં જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરી શકાશે. શ્રીમદ્ આનંદત્રનજી યથાર્થ કરે છે કે:—
વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર જાડા કહ્યા, વચન સાપેક્ષ વ્યવહાર સામે; વચન નિરપેક્ષ વ્યવહાર સસારરૂપ, સાંભળી આદરી કાંઇ રાયા.
ખરી રીતે સ્પાાદ મતને સમજનાર કાષ્ઠતી સાથે તકરાર કરતા નથી. પણ સર્વતી અપેક્ષા સમજે છે. કહ્યુ છે કે He who knows all forgives all જે સર્વ જાણે છે, તે સર્વને ક્ષમા આપી શકે છે તેવા મનુષ્ય બીજાના વિચારમાં સત્ય કયાં રહ્યું છે તે જો શકે છે, અને તે સત્યની પ્રરાસા કરે છે, અને પછી શાસ્રતી ખીજી બાજુ દર્શાવી તે વિચારમાં રહેલી ન્યૂનતા પૂરી પાડે છે.
હાલમાં સ્પાદાદ મતના ઉપાસકે માંયમાંહે ઘણીવાર લડી મરતા જોવામાં આવે છે. એ ખરેખર ખેદની વાત છે.
બધુ ! સમય પુષ્કળ થયેલા હોવાથી મારે બીન્ન ઘણા મુદ્દા જણાવવાના હતાં. તે નહિં જણાવતાં આ સ્યાદાદની મહત્વતા બતાવનાર એકજ દૃષ્ટાન્ત આપી મા ખેલવું અધ કરીશ.
એક સમયે પાર્શ્વનાથ પ્રભુના એક પરપરા શિષ્ય કેશીગણધર શ્રાવસ્તીનગરીના બારના ઉદ્યાનમાં આવી પહોંચ્યા, ત્યાં થોડા સમય પછી મહાવીર પ્રભુના મુખ્ય શિષ્ય ગાતમ સ્વામી પણ આવી પહોંચ્યા. હવે પાર્શ્વનાથ પ્રભુએ ચાર વ્રત ઉપદેશ્યાં હતાં, અને મહાવીર પ્રભુએ પાંચ વ્રતના મેધ કર્યાં હતા. અને તીર્થંકરોના શિષ્યોના મનમાં વિચાર થયો કે આમાં સત્ય શું છે? માટે ચાલે! એકખીજાને મળી સવાદ કરી નિર્ણય કરીએ. ગૌતમ સ્વામીએ વિચાર કર્યું કે શીગણધર આગળના તીર્થંકરના શિષ્ય થવાથી ફળમાં જ્યેષ્ઠ ગણાય, તેથી મારે એમની પાસે જવું જોઇએ. ગાતમ સ્વામીએ વિચાર કર્યાં કે ગાતમ મારા કરતાં મોટી ઉમરના છે, માટે મારે એમની પાસે જવુ જોઇએ. અને સામસામા ગયા, અને એકબીજાને હૃદયના ભાવથી મળ્યા. કેશીગધરે પૂછ્યું: અમારા ગુરૂએ અમને ચાર વ્રત શિખવ્યાં છે, અને તમે પાંચ માતા છેા, તા તેમાં ભેદ શાથી ? ”
rr
ગૌતમ સ્વામીએ જવાબમાં કહ્યુ: ૨૨ તીર્થંકરના સાધુ ઋજુ અને બુદ્ધિમાન હોવાથી અપસ્થિહમાં સ્ત્રી તથા ધન, ધાન્ય, રૂપું, સુવર્ણ આદિ માલમત્તાને સમાવેશ થઈ જાય એમ સમજી શકતા હતા. માટે બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રકને જૂદાં ગણવામાં ન આવ્યાં, પણ છેક્ષા તીર્થંકરના સાધુઓ વક્ર તથા જડ હોવાથી આ બાબતમાં ભૂલ થવાના સબવ છે, માટે મહાવીર પ્રભુએ દેશ, કાળ આદિ વિચારી પાંચ મહાવ્રતને! ઉપદેશ કર્યો છે.
