________________
ત્રીજું ઉપાંગ શ્રી જિવાજિવભિગમ સૂત્ર જીવ વિજ્ઞાનનો અમૂલ્ય દસ્તાવેજ
ભગવાન મહાવીરે જગતજીવોની વિવિધ પ્રકારની વૃત્તિઓ, ઋચિઓ અને અલગ અલગ પ્રકૃતિને ધ્યાનમાં રાખીને જે જ્ઞાનભાવોનું દર્શન કરાવ્યું છે, તે આગમનું નામ છે જિવાજિવભિગમ સૂત્ર.
અભિગમ એટલે કે ઊંડાણપૂર્વકનું જ્ઞાન. જીવો જગતમાં કેટલા પ્રકારના છે તેનું ઊંડાણપૂર્વકનું જ્ઞાન જીવાભિગમ સૂત્રમાં આવે છે. આ જ આગમમાં અનેક આત્માઓ કેવી રીતે જીવસૃષ્ટિને સમજી શકે છે અને જીવસૃષ્ટિના વિવિધ વિભાગરૂપે અલગ અલગ પ્રકૃતિરૂપે અલગ અલગ શરીરમાં જાતિ અને કુળમાં કેવી રીતે જીવે છે તેનું વિશેષ વર્ણન આ જિવાજિવભિગમ સૂત્રમાં કરવામાં આવ્યું છે.
જિવાજિવભિગમ સૂત્ર જીવ અને અજીવનાં રહસ્યોને પ્રગટ કરે છે. આ સૂત્રમાં પરમાણું, પદાર્થો અને પદાર્થોની વિવિધ અવસ્થાઓનું વર્ણન છે. પદાર્થની શક્તિ અને આત્મશક્તિ બન્નેનો સમન્વય કેવા પ્રકારનો હોય છે તેનું વર્ણન છે.
આ સૂત્રમાં જગતમાં કેટલા પ્રકારના જીવો છે અને તે જીવોની કેવી પ્રકારની જીવનશૈલી છે, તેનું વર્ણન છે.
ભગવાને જીવવિજ્ઞાન અંગે આ આગમમાં હજારો પાનાં ભરાય એટલું વિશિષ્ટ વર્ણન આપ્યું છે તે અનન્ય છે, પરંતુ પ્રયોગોથી પણ સાબિત ન થાય તેવા પરમ સત્યને આ આગમમાં પ્રગટ કરવામાં આવેલ છે. આમ જિવાજિવભિગમ સૂત્ર તે જીવવિજ્ઞાનનો એક ઊંડાણભરેલો દસ્તાવેજ છે જે સાધકોને જીવવિજ્ઞાન વિશે જાણવું હોય તેને માટે આ આગમ ઉપકારી છે.
****
Fo
આગમ
૪૭
