________________
આગમ ગ્રંથોનો સ્વાધ્યાય કરતાં પહેલાં...
આગમમાં ભગવાન મહાવીરે કહેલાં અદ્ભુત રહસ્યો છે. સામાન્ય પુસ્તક કરતાં અનેકગણા પવિત્ર અને અમૂલ્ય આગમ ગ્રંથો છે. એટલે જ તેના વાંચનની પણ કેટલીક તકેદારી રાખવાની વાત શાસ્ત્રોમાં કહેવાઈ છે. કોઈ પણ વ્યક્તિ કોઈ પણ સમયે આગમોના મૂળ સૂત્રો વાંચી શકે નહીં. આગમ વાંચન પહેલાં ગુરુઆજ્ઞા લેવી આવશ્યક છે. આગમવાંચન પહેલાં વાંચનારની પાત્રતા હોવી પણ જરૂરી છે. એટલું જ નહીં, વાંચવાનો સમય-કાળમર્યાદા અંગે શાસ્ત્રોક્ત સૂચનો છે. અમુક આગમો અમુક સમયે જ વંચાય તેની સ્પષ્ટ વાત શાસ્ત્રોમાં છે. જેમ કે આકાશમાંથી ખરતો તારો દેખાય, કોઈ પણ દિશામાં આગ જેવું દેખાય, અકાળે વરસાદ થાય, અકાળે મેઘગર્જના કે વીજળી ચમકે, કરા પડે, ધુમ્મસ હોય, વાંચનની જગ્યાએ ૧૦૦ મીટરના અંતરમાં સ્મશાનભૂમિ હોય, સૂર્યગ્રહણ - ચંદ્રગ્રહણ હોય, મળ-મૂત્રની દુર્ગંધ આવતી હોય, રાજાનું અવસાન થયું હોય તેવી નગરીમાં, સવાર-સાંજ – મધ્યાહ્ન અને અર્ધરાત્રિ હોય જેવા અનેક સંજોગોમાં આગમોનું અધ્યયન કરી શકાતું નથી. આ બધી બાબતોનું સદ્ગુરુ પાસેથી પૂરતું માર્ગદર્શન મેળવીને પછી જ આગમના અધ્યયનનો આગ્રહ રાખવો જોઈએ.
સજ્ઝાય એટલે સૂત્રો ભણવાં કે શાસ્ત્રનો સ્વાધ્યાય કરવો. જ્ઞાનીઓએ અમુક દિવસ સૂત્રો-શાસ્રો ભણવાનો કે શાસ્ત્ર સ્વાધ્યાય કરવાનો નિષેધ કર્યો છે તેને અકાળ કહેલ છે.
બાર અકાળની સમજણ પ્રાતઃકાળ, મધ્યનકાળ, સંધ્યાકાળ અને મધ્યરાત્રિ, સવારે અને સાંજ, સંધ્યાની એક ઘડી પહેલાં અને એક ઘડી પછી અને મધ્યાહ્નકાળે, મધ્યરાત્રિએ, પ્રાયઃ ૧૨થી ૧ વાગ્યા સુધી તેમ જ ચૈત્ર સુદ પૂનમ અને ચૈત્ર વદ એકમ, અષાઢ સુદ પૂનમ, વદ એકમ, ભાદરવા સુદ પૂનમ, વદ એકમ, આસો સુદ પૂનમ, વદ એકમ આટલા દિવસો અકાળના છે. તે સમયમાં સૂત્રના મૂળપાઠ વંચાય કે ભણાય નહીં. ફાગણ સુદ પૂનમ - હોળીની તથા ધૂળેટીની અસ્વાધ્યાય આગમમાં બતાવેલ નથી પરંતુ પરંપરાથી મનાય છે. જ્ઞાનના દોષો લાગેલા હોય તો અંતઃકરણથી પ્રાયશ્ચિત કરી ગુરુજ્જન સમક્ષ ક્ષમાપના કરવી જોઈએ. આગમ ગ્રંથોની અશાતના ન થાય તેની કાળજી લેવી જોઈએ.
७८
-
*
આગામ
